Page 82 - STAV broj 321

KULTURA

djecom, citatima punih boli i trauma dovolj-
nih za cijeli svijet... Oni svjedoče poznatu
misao da rat ne bi bio toliko okrutan kad
u njemu ne bi bilo djece.
Kurt, i sam zapanjen historiografskom
šutnjom nad tom dječijom patnjom bošnjač-
kog naroda, kaže da o toj složenoj humani-
tarnoj akciji u najtežim godinama Drugog
svjetskog rata Bošnjaci Mostara i cijele Bo-
sne i Hercegovine – nema ni jednog jedi-
nog sustavnog teksta ili knjige od velikog
mora tzv. partizanske publicistike naštan-
cane nakon 1945. godine. Čak, kaže, nema
spomena ni u jednoj jedinoj knjizi onog
svima poznatog partizanskog publiciste,
Mostarca, autora blizu 30 knjiga s temati-
kom iz NOR-a – da, nevjerovatno!
Uz prethodnu historiji nepoznatu
temu, o udomljavanju djece muhadžira, Kurt minuciozno raspliće niti te vrlo knjigu Combat Chronology Of The Us Army
evo još jedne teme koja se u “jugoslaven- složene borbene organizacije, opasnosti i Air Forces 1941–1945. te američke arhive
skoj historiografiji”, kako je sebe ideološ- izvedbe borbenih operacija u kojima su su- iz Drugog svjetskog rata dostupne digital-
ki voljela predstavljati, u širokom luku dionicima bili vrlo mladi piloti, 20-godišnja- nim pretragama.
zaobilazila, a kad nije mogla – onda ju je ci, mnogi samo s obaveznim, minimalnim Ahmet Kurt donosi i neobjavljeni po-
krivotvorila! školskim letačkim iskustvom. “Svakih pet imenični spisak 88 žrtava bombardiranja
U kolektivnom sjećanju, ali ne i u udž- mjeseci su ginule kompletne posade u svih mostarskih kvartova Cernica i Panjevina,
benicima iz kojih se učila historija o Dru- pedeset aviona grupe”, prepisuje autor s me- za koji se kaže da je nepotpun i da je u po-
gom svjetskom ratu, do danas se očuvao morijalne spomen-ploče postavljene u bivšoj sjedu Muzeja genocida u Beogradu. Za naj-
pokoji fragment, memoarski zapis o save- savezničkoj bazi u talinanskoj Manduriji. veći broj poginulih navodi se samo godina
zničkim bombardiranjima Mostara, obično Pilotima su najvažniji zadaci bili bom- pogibije, 1944. (34 osobe), zatim 14. januara
vezan za konkretni gubitak srušene kuće bardiranje postavljenih ciljeva u Jugoslaviji 1944. (27 osoba) i 17. aprila 1944. (24). Autor
ili poginule osobe nekog iz porodica koje i susjednim državama – Austriji, Mađarskoj, navodi i brojeve poginulih u bombardira-
smo poznavali. Do pojave ovog Kurtovog Rumuniji i Bugarskoj. Jugoslavija je sma- njima po anonimnim izvorima u Hronolo-
teksta bombardiranje zajedničkih eskadrila trana prijateljskom zemljom, a ostale – fa- giji Narodnooslobodilačkog rata 1941-1945. i
engleskih i američkih zrakoplovnih snaga šističkim zemljama s kojima su u ratnom Miletićevoj knjizi Srednja ulica.
spominjalo se tek po civilnim žrtvama, ali sukobu. Zbog toga su maksimalno pazili u Knjiga se zatvara spiskovima koji nam
žrtve nisu stavljane u kontekst savezničkih ciljanju meta u Jugoslaviji koje će izazva- u sjećanju oživljavaju likove Poginulih i
akcija! “Spominju se samo u epizodi spa- ti što manje civilnih žrtava. Prelijetanje i umrlih stanovnika mahale Carina u Drugom
šavanja i brige o britanskim i američkim bombardiranje Mostara, po datumima le- svjetskom ratu 1941-1945., Poginulih i ubije-
vazduhoplovcima koji su iskočili iz pado- tenja, po broju bombardera u grupi, satni- nih stanovnika Carine u agresiji na Bosnu i
brana iz pogođenih aviona na teren pod ci i po broju ispuštenih bombi iskazanih u Hercegovinu 1992-1995., Spisak logoraša sa
partizanskom kontrolom” – piše A. Kurt. tonama. Taksativno se navode ciljevi bom- Carine u logorima HVO-a 1993-1994., zatim
Zašto? Kurt ističe dva razloga: prvi je razlog bardiranja u i oko Mostara 15. decembra člancima: Higijenski zavod – Ratna bolnica
u bazičnoj postavci “partijsko-partizanske” 1943, 8. januara 1944, 9. januara 1944, 14. 1992-1995., Mrtvara, Dječak Sanel Pošković
historiografije, koja tvrdi da je oslobođenje januara 1944. i 2. januara 1944. Zanimljivo – dvostruki ratni izbjeglica i, najposlije, po-
Jugoslavije isključivo djelo NOB-a na čelu je, zaključuje Kurt, da se po “kolektivnom glavlje Stanovnici mahale Carina 1935–1995.
s drugom Titom, a drugi je razlog – ma- sjećanju (…) tvrdi da je Mostar imao veoma
nipulativni! Sve žrtve trebalo je prikazati važan vojni značaj, te je radi toga bio skoro NAJPOSLIJE…
kao žrtve fašističkog terora, pa i te strada- svakodnevno izložen udarima savezničke Iz rečenog je sasvim jasno da knjigu Ah-
le u ruševinama vlastitih kuća eksplozijom avijacije”. Autor se upušta u daljnje, kom- meta Kurta Mahala Carina u Mostaru / Histo-
bombi bačenih iz savezničkih bombardera. parativne analize koristeći američke izvore, rija i razvoj grada smatram izuzetno vrijednim
naučnim djelom, posebno snažnim u obra-
di tema kojima je naša historiografija igno-
Istraživanja vezana za mostarski katastar, pronalaženje cijelog rirala ili je nekim od njih čak i falsificirala
katastarskog arhiva u Ratnom odjelu Državnog arhiva Austrije, ciljeve. Tekstovi su potkrijepljeni bogatom
i relevantnom literaturom i nizom rezultata
Ahmet Kurt temeljio je na izvornoj građi nastajaloj poglavito vlastitih istraživanja u kojima se autor pogla-
od 1881. do 1884, prvim premjeravanjima zemljišta, mezarišta, vito služio modelima intervjua i razgovora.
Knjiga obiluje brojnim imenima, neri-
gradskih površina, ulica i privatnih parcela i popisima vlasnika jetko poznatih historijskih figura, ali i mase
kuća, što ovo poglavlje čini prvorazrednim u autentičnom “običnog svijeta” koji – bez obzira na svoju
životnu skromnost – sudjeluju u kreiranju
smislu i moćnim u smislu korekture zabluda, od krivotvorenih lokalne i nacionalne historije i, Mostarcima
naziva toponima, kartografskog uvida u otuđene i uzurpirane prepoznatljive, one specifične isprepleteno-
sti misaonosti, vedrine i humora, od čega je
“privatne i državne” imovine (zemlje, vakufa, nastambi). satkan i jedinstveni Duh Grada Mostara. n

82 30/4/2021 STAV