Page 31 - STAV broj 140

Esad Džudžo, jedan od najistaknutijih bošnjačkih intelektualaca u Sandžaku, pojašnjava razloge
zbog čega srbijanski zvaničnici i najutjecajniji mediji toliku pažnju, važnost i “histeriju” iskazuju
ovih dana prema Bošnjačkom nacionalnom vijeću (BNV) i predsjedniku tog predstavničkog tijela
Bošnjaka u Srbiji te lideru SDA Sandžaka Sulejmanu Ugljaninu, kao i Bošnjacima generalno.
Džudžo se u bošnjački nacionalni pokret uključio prije devedesetih godina zbog tadašnjeg osjećaja
historijske odgovornosti i saznanja da su “Bošnjaci stari evropski narod koji nema elementarna
ljudska prava”. Od devedesetih godina aktivni je sudionik u svim političkim dešavanjima u Sandžaku.
U institucionalnom organiziranju i djelovanju sandžačkih Bošnjaka posebno

Razgovarao: Medin HALILOVIĆ,
dopisnik “Stava” iz Novog Pazara

Nakon posljednjeg poziva predsjedni- da ste “corpus separatum” na sve ostalo svako tražio odgovor u okviru svoje zajed-
ka Bošnjačkog nacionalnog vijeća traje stoljećima. Priča o “političkom di- nice, svoje države, svog naroda, odgovor i
u Sandžaku Sulejmana Ugljanina, zajniranju” specijalnog statusa za Sandžak izazove na očigledan razvoj događaja (od
upućenog Srbiji i EU, da se u pro- počela je devedesetih godina i doživjela je Slovenije, preko Hrvatske pa nadalje), ta
cesu evrointegracija raspišu izbori za izbor erupciju energije na osnivanju SDA San- inicijativa dobila je svoju afirmaciju. Pre-
organa Sandžaka, a sve na osnovu rezul- džaka 29. jula 1990. godine, na gradskom porukom međunarodne zajednice na prvoj
tata Referenduma za autonomiju Sandža- stadionu u Novom Pazaru. Ljudi su sva ta konferenciji o rješenjima za bivšu Jugosla-
ka iz 1991. godine, od strane srbijanskih osjećanja koja su imali u sebi, da su nešto viju u Londonu narodi koji ostaju, ili će
vlasti i medija uslijedila je oštra kritika i posebno u odnosu na ostale zemlje, po- ostati van svojih matica, imaju pravo da se
optužba. Podsjećalo je to na režimski linč krajine i oblasti, doživjeli na tom skupu. izjasne o svom statusu. Delegacija tadaš-
iz devedesetih godina; srpski bezbjednja- Hiljade su ljudi svaku riječ o Sandžaku i njeg MNV-a bila je u okviru toga pozvana
ci preporučivali su da se Ugljaninu sudi, svojoj zasebnosti doživjeli ekstatično. Sama i učestvovala je u augustu 1991. godine na
a srpski političari sugerirali zabranjivanje forma i dokument uslijedili su kasnije. Londonskoj konferenciji, gdje se dobila
rada SDA Sandžaka. Poseban prostor dat STAV: Šta je sve trebalo, pod kojim se okol- upravo preporuka da narodi koji ostaju
je bošnjačkim političarima na Vučićevoj nostima pokrenuo referendum? Zahtjev van granica svojih matičnih država i na-
listi, a najstariji beogradski list Politika za uspostavljanjem specijalnog statusa roda imaju pravo da se politički i pravno
ovoj je temi posvetila naslovnicu, kao i za Sandžak delegacija BNV (MNVS) za- izjasne o svom statusu. Ono što se na to
1991. godine, kada je održavan Referen- stupala je na Mirovnoj konferenciji o Ju- oslanja jeste i da je OSCE tih mjeseci for-
dum za autonomiju Sandžaka. Dugogo- goslaviji u Londonu od 26. do 28. augusta mirao posebne misije za Vojvodinu, Kosovo
dišnji saradnik Ugljanina, potpredsjednik 1992. godine, gdje je zvanično pozvana. i Sandžak, kao posebne oblasti-pokrajine,
Bošnjačkog nacionalnog vijeća (BNV) i di- DŽUDŽO: Nakon 29. jula 1990. godine, historijske, kulturološke, političke, da se
rektor Centra za bošnjačke studije (CBS) mi imamo neku vrstu vanrednog stanja u okviru OSCE-a nalaze rješenja, s izriči-
Esad Džudžo za Stav pojašnjava da ideja u Sandžaku. Tada su svi vidjeli o kojoj se tim preporukama iz haškog dokumenta,
“specijalni status Sandžaka” nije od jučer energiji radi, o kojoj se priči radi. O neče- glava 4, gdje se govori da oni koji ostaju
i nije potekla samo od strane Bošnjaka, mu što je zatomljeno decenijama unazad, u izvan matica imaju slobodu da se izjasne
već da su je dominantni Srbi i Crnogorci, vrijeme Kraljevine Jugoslavije, još žešće u na referendum. U okviru toga vršene su
između dvaju ratova i prije sedamdeset vrijeme socijalističke Jugoslavije, riječ San- ozbiljne organizacione i svake diplomat-
godina, afirmirali i predvodili. džak, kao i mnogi drugi entitetski pojmovi, ske pripreme za taj čin.
STAV: Kako je i kada počela priča “spe- bila je zatomljena u nama i premještena na Ono što meni neodoljivo budi osjećanja
cijalni status za Sandžak”? nivo sijela i nečega što se pričalo samo u jeste to vrijeme augusta i septembra, prije
DŽUDŽO: Prva asocijacija na “specijalni okviru porodica, te nije izlazilo vani. Na oktobra 1991. godine, kada se od Plava i
status za Sandžak” počela je prije politič- sve te izazove koji su u to vrijeme posto- Gusinja, Bijelog Polja, Pljevalja pa sve do
kog organizovanja Bošnjaka devedesetih. jali oko nas, početak rata i raspada naše Novog Pazara, Tutina, Sjenice i Priboja
Mi smo sami sebe osjećali i drugima se zajedničke države koju su Bošnjaci tada energija iz naših osjećanja, koja je vrcala
predstavljali kao nešto specijalno u odno- osjećali kao zgodan politički okvir za svo- u vazduhu, pretočila u konkretnu akciju.
su na Srbiju, Crnu Goru, pa i u odnosu na ju afirmaciju, sedamdesetih i osamdesetih Sjećam se atmosfere u Tutinu, gdje nije
Bosnu. Taj osjećaj koji imaju Sandžaklije, godina, uslovno rečeno, imamo slobode da samo grad bio opkoljen vojskom i polici-
ne samo Bošnjaci nego i naše komšije Srbi možete da se obrazujete, putujete itd. Već jom, nego u svakoj ulici i na svakom ćoš-
i Crnogorci, jesu specifikum. Predsjednik u 1991. godini imamo dženaze mladića iz ku postojala je vojna i policijska patrola.
ZAVNOS-a Sreten Vukosavljević govorio Sandžaka poginulim na ratištima u Hrvat- Bio sam predsjednik Komisije za održa-
je o mentalnoj posebnosti Bošnjaka, Srba i skoj. Poziv i poruka Ugljanina u to vrijeme vanje referenduma u Tutinu i tokom tri
Crnogoraca u jednoj regiji koja jeste speci- da se mladići iz Sandžaka ne odazivaju na dana njegovog sprovođenja ljudi su bili
jalni status. Mogli bismo govoriti i do vre- vojničke pozive i odlazak u rat protiv dru- pretresani na svakom ćošku. Ta energija
mena Kraljevine Bosne i Tvrtka I i 1373. gih naroda ima historijski karakter. Upra- bila je pretočena u jednu fascinantnu or-
godine, kada je ova regija prvi put ušla u vo kroz to političko organizovanje, svijest ganizaciju da je u jedanaest sandžačkih
okvir teritorije Kraljevine Bosne. Osjećaj da je u tom vremenu 1991. i 1992. godine općina bilo podrške od svakog pojedinca
za održavanje referenduma.

STAV 9/11/2017 31