Page 74 - STAV broj 386

KULTURA

Postojala je tendencija
i sklonost prema blago
stiliziranim realističnim
motivima koji su kroz
utjecaje sa strane i domaći
afinitet dobijali jednu
zaokruženu cjelinu. U takvoj
umjetnosti preovladavale
su vazne i ibrici iz kojih
izrastaju stabla čempresa
ili jablana, grožđa, jabuke
ili neko drugo voće. Boje su
bile harmonične i izbjegavani
su snažniji kontrasti. To je
bila umjetnost s lokalnim
shvatanjem lijepog i Slikarstvo na minberu,
skladnog. Takva produkcija Miščina džamija, Sarajevo
bila je vidljiva diljem
hercegovačkih gradova.

centralnog motiva, za razliku od hataija,
koji je isticao krupni cvjetni uzorak. Me-
đutim, ova dva motiva često su bila spa-
jana i kombinirana s obzirom na njihov
vegetabilni i organski karakter. Hatai stil
bio je realističniji i koristili su se razli-
čiti cvjetni uzorci poput tulipana, ruža,
zumbula, karanfila i drugih. Osmanlije su
imale nevjerovatan afinitetet prema ha-
tai stilu, pa je on pronašao veoma široku
upotrebu unutar kompletne umjetničke
industrije. Hatai uzorke susrećemo na
zidnom slikarstvu, porculanskim ploči-
cama i vaznama, tepisima i sl.
Veći dio bosanskih džamija 16. stoljeća
oslikavan je u rumi i hatai stilu, a vrhunac
takvog pristupa mogli smo vidjeti u Aladži
džamiji u Foči do njenog rušenja 1992. go-
dine. Vjerovatno su i ovu džamiju oslika-
vali domaći majstori. Osim unutrašnjeg
dekora, Aladža je imala i oslikane zidove Zidno slikarstvo, Šarena džamija, Travnik
u trijemu. To je bila veoma sofisticirana
umjetnost koja nije zaostajala za najbo- dekorativnoj traci veoma sličnoj onoj na Iako se u historijskim dokumentima ne
ljim istanbulskim ostvarenjima tog doba. mihrabu Ferhadije džamije u Sarajevu. pominju detalji, sa sigurnošću se može
Zdravko Kajmaković navodi: “Dekoraci- Inače, taj okvir omeđuje prostor veoma reći da je prvobitna dekoracija Begove
je su bile perfektno linijski i proporcijski sličan šematskom rješenju serdžada (mi- džamije imala obrazac osmanske floralne
izvedene, stilizacija listova je urađena po hrapska dekoracija), što inače nije rijetko isprepletene dekorativistike, a što se vidi
uzoru na klasične primjere tog vremena... u islamskoj dekorativnoj umjetnosti.” iz sačuvanih partija na kuli minbera. Sit-
Primjetna je maštovita i veoma lucidna Osim oslikavanja, u Aladži je veoma ni vitičasti ornament s medaljonima pri-
igra prepleta i rasporeda koji ocrtavaju kvalitetno bio izveden i plitki reljef na pada i prvom slikarskom sloju u Carevoj
izražajnu dinamiku djela. Odnos boja na minberu i mihrabu. Također znamo i da džamiji u Sarajevu. Otkrivene partije u
nekim mjestima je konstantno naglašen je Gazi Husrev-begova džamija u Saraje- zoni tambura ispod kupole predstavlja-
isticanjem različitih svjetlijih tonaliteta vu bila dekorirana zidnim slikarstvom ju izuzetno kvalitetan vid takvog slikar-
na crnoj podlozi, što je bio slučaj na de- iz perioda svoje gradnje. O tome govore stva, a što se može reći i za slične nalaze
snoj dekoraciji trijema na jednoj širokoj i posljednja restauratorska istraživanja. u Ferhadiji džamiji u Sarajevu. n

74 29/7/2022 STAV