Page 68 - STAV broj 319
P. 68
DRUŠTVO
poboljšanja koja je dodao radu svojih razumljiv, a svaki je popraćen detaljnim rečenica historičarke Lynn White, koja
prethodnika i dao popis potpuno novih crtežom. Pedeset uređaja broji se slovi- piše: “Segmentalni zupčanici prvi se put
uređaja koje je izumio. ma arapske abecede od jedan do pede- pojavljuju kod Al-Jazariju, na zapadu
Svaki uređaj opisan je na jedno- set. Za komplicirane uređaje Al-Jazari se pojavljuju kod Giovannija de Don-
stavnom arapskom jeziku koji je lahko je dao detaljne crteže za njihove kom- dija 1364. godine, a tek s velikim inži-
ponente kako bi operacija mogla biti njerom iz Sienne Francescom di Gior-
razumljiva. Ukupan broj crteža iznosi giom 1501. ušli su u rječnik evropskog
174. Abecedno slovo označava svaki dio dizajna mašina.”
uređaja. Tekst objašnjava konstrukciju Donald R. Hill, engleski historičar
uređaja uz pomoć slova kako bi čitalac koji je bio akademski autoritet u histo-
mogao razumjeti uređaj čitajući tekst i riji islamske mehanike i inžinjerstva,
pozivajući se na ilustracije. napisao je u Studijama o srednjovjekovnoj
Osim što je bio genijalan izumitelj i islamskoj tehnologiji: “Nemoguće je pre-
inžinjer, Al-Jazari je bio i izvrsni umjet- tjerano naglasiti važnost Al-Jazarijevog
nik. Preživjeli rukopisi njegove knjige djela u historiji inžinjerstva. Do moder-
pružaju detaljne upute za sve njegove nih vremena ne postoji nijedan drugi do-
izume i ilustriraju ih pomoću mini- kument s bilo kojeg kulturnog područja
jaturnih slika, srednjovjekovnog stila koji pruža usporedivo bogatstvo uputa za
islamske umjetnosti, kako bi čitalac mo- dizajn, proizvodnju i montažu mašina.
gao rekonstruirati njegove izume. Da Al-Jazari nije samo asimilirao tehnike
bismo imali sliku o tome koliko je bio svojih nearapskih i arapskih prethodni-
napredan i inovativan, može poslužiti ka, on je također bio kreativan. Dodao
je nekoliko mehaničkih i hidrauličkih
uređaja. Učinak ovih izuma može se vi-
djeti u kasnijem dizajniranju parnih stro-
jeva i motora s unutarnjim izgaranjem,
otvarajući put automatskom upravljanju
i ostalim modernim strojevima. Utjecaj
Al-Jazarijevih izuma i dalje se osjeća u
modernom savremenom mašinstvu.”
Većina njegovih inovacija bila je sto-
ljećima ispred dostignuća evropske nau-
ke. Njegov rad na konusnim ventilima,
ključnoj komponenti u hidrotehnici,
u Evropi je prvi put spomenuo više od
dva stoljeća kasnije Leonardo da Vinci,
koji je također, navodno, bio fasciniran
Al-Jazarijevim mašinama.
Zbog svojih mehaničkih izuma, Al-Ja-
zari je opisan kao “otac modernog in-
žinjerstva”, a zbog izuma jednostavno
programiranog “robota”, proglašen je
“ocem robotike”. Zapravo, trebalo bi
ga se smatrati jednako važnim izumi-
teljem kakav je bio Leonardo da Vinci.
Možda bi bilo tačnije opisati Leonarda
kao “Al-Jazarija sa Zapada”. n
68 16/4/2021 STAV
