Page 66 - STAV broj 319

DRUŠTVO

Otac modernog inžinjerstva

ISMAIL AL-JAZARI,

ZVIJEZDA ZLATNOG

DOBA ISLAMA

Zbog svojih mehaničkih izuma, Al-Jazari je opisan kao
“otac modernog inžinjerstva”, a zbog izuma jednostavno
programiranog “robota”, proglašen je “ocem robotike”.
Piše: Damir HADŽIĆ
Zapravo, trebalo bi ga se smatrati jednako važnim izumiteljem
kakav je bio Leonardo da Vinci. Možda bi bilo tačnije opisati
Leonarda kao “Al-Jazarija sa Zapada”.

ontane koje se mogu same pro- U uvodu knjige kaže da je službu na o svom radu, Al-Jazari je strastveno do-
gramirati za uključivanje i is- dvoru Artuqida započeo 570. godine po kumentirao svoj rad i objašnjavao kako
ključivanje ili automati umje- Hidžri, tj. 1174, te da je, kad je počeo je gradio svoje nevjerovatne mašine.
Fsto sluga koji bi gostima mogli pisati knjigu, već dvadeset i pet godina Godine 1206. godine, oslanjajući se
ponuditi peškir, satovi i pumpe za vodu proveo u službi oca Nura al-Dina Mu- na četvrt stoljeća izvanrednih rezultata,
– ovo su samo neki od čudesnih izuma hammada i njegovog brata Qutba al-Dina dao je svijetu katalog svojih “neuspore-
muslimanskog izumitelja iz 12. stolje- Sukmana. Iz ovih podataka zaključujemo divih mašina”, nazvan Kitab ilm al-Hiyal,
ća Ismaila al-Jazarija, koji je postavio da je vjerovatno Al-Jazari počeo pisati koji je danas poznat kao Knjiga znanja o
temelje modernog inžinjerstva, hidrau- svoju knjigu godine 595. po Hidžri, od- genijalnim mehaničkim uređajima. Al-Ja-
like, pa čak i robotike. Iako su neke od nosno 1198, dvije godine prije nego što zari je u njoj objavio precizne dijagrame
njegovih raskošnih i živopisnih kreaci- je Nasir al-Din postao kralj. Iz rukopi- i živopisne ilustracije kako bi pokazao
ja rađene kao novotarija za zabavu vrlo sne kopije koja je u posjedu “Oxforda” kako se svi dijelovi slažu. Preživjelo je
bogatih, Al-Jazari je pravio i praktične doznajemo da je Al-Jazari svoju knji- nekoliko nepotpunih primjeraka njego-
mašine koje su pomagale običnim lju- gu napisao 16. januara 1206. Najstariju vog djela, uključujući jedan koji drži Mu-
dima u svakodnevnom životu. sačuvanu kopiju (sačuvana u Topkapi zej Topkapi Sarayi u Istanbulu, cijenjen
Sarayi biblioteci, zbirka Ahmet III, MS zbog svojih umjetničkih detalja i ljepote.
NA DVORU ARTUQIDA 3472) dovršio je Muhammad ibn Yusuf Knjiga znanja jedini je izvor biograf-
Sin skromnog zanatlije, njegovo puno ibn ‘Osman al-Haskafiat 10. aprila 1206. skih podataka koji postoje o Al-Jazariju.
ime bilo je Badi ‘al-Zaman Abu’ l-’Izz Al-Jazari je služio kao inžinjer u služ- U tekstu ga se opisuje kao jedinstven i
Ibn Isma’il Ibn al-Razzaz al-Jazari. Ro- bi regionalnih vladara Artuqida. Ova je bez premca i učen i dostojan, ali također
đen sredinom 12. stoljeća, živio je u re- dinastija svojedobno proširila svoje car- priznaje dug koji je imao prema “drev-
giji zvanoj al-Jazira, smještenoj između stvo na Siriju. Artuqidi su kasnije pot- nim učenjacima i mudracima”.
Tigrisa i Eufrata. Godine 1174. godine pali pod vlast moćnije susjedne dinastije Al-Jazarijevi izumi naslanjali su se
stupio je u službu Banu Artaq (Artuqi- Zangid, a kasnije i pod vlast nasljednika na stoljeća inovacija i učenja iz prethod-
da), porodice koja je tada vladala regi- muslimanskog heroja Salahudina. nih razdoblja, na nauku i mudrost drev-
jom Amid, današnjim Diyarbakirom na Unatoč križarskim ratovima i bur- ne grčke, indijske, perzijske, kineske i
jugu Turske. Bio je njihov podanik četvrt nim odnosima između različitih musli- drugih kultura. Tokom brzog širenja
stoljeća, sve dok nije postao glavni in- manskih sila, život briljantnog inžinjera islama u sedmom stoljeću muslimanski
žinjer. Na poticaj princa Nasira al-Dina prolazio je mirno u službi nekoliko kra- su se vladari duboko zanimali za znanje
Mahmuda, koji je vladao između 1200. ljeva Artuqida, za koje je dizajnirao više o zemljama koje su osvojili. Skupljali su
i 1222, započeo je pisanje monumental- od stotinu genijalnih uređaja. Za razli- rukopise i knjige u Kući mudrosti. Ova
ne knjige kako bi zabilježio svoje izume. ku od drugih praktičnih izumitelja tog je institucija funkcionirala pod abasid-
Zadatak je dovršio 1206. godine. razdoblja, koji su ostavili malo podataka skim halifama iz Bagdada u osmom i

66 16/4/2021 STAV