Page 41 - STAV broj 324

PROGLAŠENJE DRŽAVE IZRAEL oktobru 1956. Naser je pokušao skupiti novac za svoj ambiciozni
Očigledna neslaganja, terorizam i vojno stanje poslijeratne projekt brane u Asuanu. Neuspjeh u osiguranju inozemnih kredi-
Palestine bili su znak da UNSCOP (Posebni odbor Ujedinjenih ta značio je da se okrenuo izvoru velikih prihoda u samom Egiptu
naroda za Palestinu) preporuči prestanak britanskog mandata – Sueckom kanalu, koji je nastavio nacionalizirati.
i podjelu zemlje između Arapa i Jevreja. Jevreji Palestine tu su Prema uvjetima angloegipatskog sporazuma iz 1936, Britanija
priliku jedva dočekali, Izrael je rođen 14. maja 1948. godine, uoči je trebala održavati vojnu bazu u Suecu sljedećih 20 godina. Kao
britanskog povlačenja. glavni brodski put istok – zapad i prijevoznik četvrtine cjeloku-
Britanska vlada pere ruke od Palestine, odustaje od svog man- pnog britanskog uvoza, kanal je bio presudan za britanske interese.
data i objavljuje da se formalno povlači iz zemlje u ponoć 14. maja. Zajedno s Francuskom, Britanija je kovala zavjeru protiv Egipta
Dan ranije, 13. maja, britanski visoki povjerenik, general Sir Alan koristeći Izrael. Egipat je bio ne samo priznati neprijatelj jevrejske
Cunningham, obznanio je oproštajnu poruku u kojoj je pozvao na države već mu je uskratio pristup Crvenom moru na izraelskom
umjerenost i Jevreja i Arapa kako bi očuvali mir. U osam sati uju- južnom vrhu. Izrael je dugo želio ukloniti ovu blokadu, a bio je i
tro 14. maja u punoj odori napustio je Vladinu kuću u Jerusalemu zabrinut količinom sovjetskog oružja u Egiptu i nedavnog uspo-
nakon što je pregledao počasnu gardu od pedeset ljudi, posljednje stavljanja zajedničke egipatsko-sirijske vojne komande.
pripadnike britanskih trupa u zemlji. Zatim je odletio za Haifu, Izraelske snage trebale su doći do Sueckog kanala, a onda će
gdje se pozdravio s pripadnicima palestinske policije, rukovao se i Britanija “intervenirati” kako bi zaštitila brodski put i tako (po-
s jevrejskim gradonačelnikom Haife i s njegovim arapskim zamje- novo) preuzela kontrolu nad kanalom. U vojnom smislu, britan-
nikom i u ponoć otplovio na britanskom brodu koji ga je čekao. ski su planovi uspjeli: Izrael je ispunio svoje ciljeve, a Britanci
U međuvremenu, u 16 sati tog 14. maja, u malom muzeju su bombardirali egipatske aviobaze i zauzeli sjeverni dio kanala.
umjetnosti na Bulevaru Rothschilda u Tel Avivu ustao je David U širem smislu, Suecka kriza pokazala se apolitičnom greškom
Ben-Gurion, bjelokosi 62-godišnji čelnik Jevrejskog nacionalnog i ozbiljnim diplomatskim gafom. Unatoč prešutnoj podršci pred-
vijeća. Rođen u Poljskoj, Ben-Gurion je kao mladić emigrirao u sjednika Eisenhowera, od premijera Edena zatraženo je da odgodi
Palestinu 1906. godine, borio se protiv Turaka u britanskoj vojsci bilo kakvu akciju protiv Nasera nakon američkih predsjedničkih
u Prvom svjetskom ratu i uživao u uspješnoj karijeri sindikalca i izbora 6. novembra. Britanija je ignorirala takve savjete i pretrpjela
političara. Najavio je formiranje države Izrael, prve nezavisne je- osudu UN-a, prikrivenu prijetnju Sovjetskog Saveza i nametanje
vrejske države u devetnaest stoljeća historije tog naroda. američkih ekonomskih sankcija. Slijedom toga, Britanija je bila
“Na temelju prirodnog i historijskog prava jevrejskog naro- prisiljena povući se iz Egipta podvijenog repa. n
da i rezolucijom Generalne skupštine Ujedinjenih naroda, ovim
proglašavamo uspostavu jevrejske države u Palestini koja će se
zvati Izrael (Yisrael na hebrejskom)”, čitao je u proglasu. Trebalo
je dvadeset minuta da ga se pročita publici koju je činilo oko 200
ljudi. Emitiran je i na novoj radiostanici Glas Izraela u Tel Avi-
vu. Otpjevana je cionistička himna Hatikvah (Nada) i nešto iza
16.30 sati Ben-Gurion je rekao: “Nastala je država Izrael. Ovaj je
sastanak završen.”
Dugo sanjani cionistički san o jevrejskoj nacionalnoj državi
se ostvario, ali od trenutka svog rođenja dojenče je bilo upleteno
u rat s Arapskom ligom. Arapi su bili odlučni da unište sva je-
vrejska naselja u Palestini, već su se vodile borbe u Jerusalemu i
drugim gradovima, a proglašeno je vanredno stanje koje je obja-
vio jevrejski komandant Jerusalema.
U zoru 15. maja novu državu napale su tri arapske vojske, iz
Egipta, Sirije i Jordana, a egipatski avioni bombardirali su Tel Aviv.
Ujedinjeni narodi pokušali su posredovati, ali izraelske oružane
snage, nabrzinu opremljene oružjem iz Čehoslovačke i Francuske,
pokazale su nadmoć i arapske su sile bile prisiljene pregovarati o
primirju 1949. godine.

BRITANIJA JE KOVALA ZAVJERU PROTIV EGIPTA KORISTEĆI
IZRAEL
Britanija je iza sebe ostavila dvije zajednice u ogorčenom, čini
se vječnom sporu. Britansko mandatno razdoblje u Palestini bilo
je okidač kojim je pokrenuto dugo razdoblje arapsko-izraelskog
sukoba. Nakon povlačenja iz Palestine prva kriza na Bliskom isto-
ku u koju je ponovo bila upletena Britanija bila je Suecka kriza
1955. godine.
Britanija je nastojala držati Sovjetski Savez na odstojanju u
regiji putem Bagdadskog pakta, saveza Turske, Irana, Iraka i Pa-
kistana pod vodstvom Britanaca, koji je trebao biti zid komu-
nističkom planu širenja u arapski svijet. S druge strane političke
ograde sjedio je egipatski predsjednik Nasser, koji je formalno pri-
znao novu komunističku Kinu i obilato koristio sovjetsko oružje.
U julu 1955. najavio je skori dolazak 200 modernih bombardera
i drugog sovjetskog naoružanja. Ono što je potaknulo britanski
sukob s Egiptom bilo je Naserovo preuzimanje Sueckog kanala u

STAV 21/5/2021 41