Page 39 - STAV broj 324

posebno između Britanaca i Francuza, a
ključni razlog bilo je otkriće nafte.
Potencijal novog goriva potakao je Win-
stona Churchilla da naredi pretvaranje svih
brodova Kraljevske mornarice na naftni
pogon. Komercijalne mogućnosti ohrabri-
le su američka naftna poduzeća i, nadalje,
Američku vladu da to primijete. Amerikan-
ci počinju vaditi naftu u Bahreinu do 1932.
godine, a u Saudijskoj Arabiji 1938. godine.
Američki interes za regiju, koju je već
potaknula nafta, dodatno je potaknula nje-
zina uloga u hladnom ratu, a zemlje poput
Egipta i Sirije naginjale su prema Sovjet-
skom Savezu. U jednačinu je sedamdesetih
ušao još jedan faktor, jer su arapske drža-
ve ne samo preuzele kontrolu nad svojim
rezervama nafte već su ih počele koristiti
kao ekonomsko oružje, kao što je to učini-
la Saudijska Arabija nakon arapsko-izra-
elskog rata 1973.

POLITIČKI CIONIZAM
Nakon poraza Osmanlija 1918. godi-
ne, rasplamsale su se nade i mašta mnogih
Arapa o nezavisnim nacionalnim država-
ma. Velika Britanija i Francuska imale su,
pak, drugačije, planove, te su dvije države
još 1916. godine sklopile tajni dogovor kako
bi regiju podijelili između sebe, a godinu
dana kasnije Vlada Lloyda Georgea napra-
vila je daljnje planove za poslijeratnu Pa-
lestinu. Ministar vanjskih poslova Lord
Balfour prenio je ove planove u pismu od
drugog novembra 1917. upućenom Lordu
Rothschildu: “Vlada Njegovog Veličanstva
blagonaklono gleda na uspostavljanje naci-
onalnog doma za jevrejski narod u Palestini
i potrudit će se postići taj cilj...”
Zašto su Britanci prihvatili takozva-
nu Balfourovu deklaraciju i zašto su svim
silama nastojali stvoriti jevrejsku državu
u Palestini? Mnogo je razloga, ali se čini
kako su dva ključna. S jedne strane, odgo-
vor se može naći u anglikanizmu i njego-
vom doslovnom i sentimentalnom pristupu
Starom zavjetu. Vjerska uvjerenja davala su
simpatije jevrejskoj naciji. Drugi, mnogo
važniji faktor, bila je pojava političkog cio-
nizma, odnosno nastojanja da se u drevnom
Izraelu uspostavi jevrejska država.
Aktivni cionizam ličnosti iz tadašnjeg
visokog društva poput Lorda Rothschilda
i Chaima Weizmanna dodatno je ohrabrio
Britansku vladu. U godinama nakon Prvog
svjetskog rata Liga naroda dodijelila je Bri-
taniji mandat nad Palestinom 1922. godi-
ne. Tim je mandatom bilo predviđeno da
je Britanija “odgovorna za stavljanje zemlje
pod takve političke, administrativne i eko-
nomske uvjete koji će osigurati uspostavu
jevrejskog nacionalnog doma”.
Međutim, Britanija se odmah pokušala
odreći svoje odgovornosti, a tadašnji kolo-
nijalni sekretar (ministar u Vladi zadužen

STAV 21/5/2021 39