Page 40 - STAV broj 418

DRUŠTVO

Jezički savjeti dr. sc. Alena Kalajdžije (27. dio)
BAJRAK GOVORI O JEDNOJ

VAŽNOJ HISTORIJSKOJ

ČINJENICI BOSANSKOG JEZIKA

Piše: Alen KALAJDŽIJA
Dr. sc. Alen Kalajdžija naučni je savjetnik
Instituta za jezik Univerziteta u Sarajevu, u
kojem je obavljao i funkciju direktora u dva
mandata. Njegova područja zanimanja jesu
lingvistika i historija jezika. Do sada je ukupno
objavio 72 rada, uključujući izvorne naučne
članke, stručne radove i prikaze, a istovremeno
je učestvovao na 54 domaće i međunarodne
naučne i stručne konferencije, simpozija i
okrugla stola, od čega su 25 učestvovanja
od izbora u zvanje višeg naučnog saradnika.
Učestvovao je na više od 60 stručnih tribina i
promocija izdanja iz oblasti bosnistike. Urednik
je više od 20 izdanja Instituta za jezik, od čega
je u 14 izdanja bilo od izbora u zvanje višeg
naučnog saradnika, te je bio recenzent niza
različitih naučnih i stručnih djela iz oblasti
bosnistike.

MELECI ILI ANĐELI – POKORNA DUHOVNA BIĆA

To je otprilike osnovna definicija anđela ili meleka u mono- ove riječi dodatkom navedenog bosanskog sufiksa. Ono
teističkim tradicijama, u kojima se naučava i čiji je sastavni što privlači pažnju jeste i to da bosanska ulema često oblik
dio vjerovanja sljedbenika islama, kršćanstva, judaizma, s množine imenice melek daje u neokrnjenom obliku – me-
tim da se u islamu definiranje obično upotpunjuje dodatkom leki, što može biti sporno s jezičkog stanovišta. Slušajući
da su stvoreni od biti svjetlosti. U bosanskom jeziku nazivi ulemu, nemijenjanje osnove uzrokovano je svetošću nazi-
za ova duhovna bića daju se iz dvaju izvora: grčkog oblika va ovih duhovnih bića, što opet s lingvističkog stanovišta
angelos, što je posuđeno u latinski angelus, a što je kasni- može biti predmet sporenja pošto promjena ne utječe na
je u stsl. dalo angelъ. U starijem bosanskom idiomu posto- značenje, baš kao što to potvrđuju i stariji oblici u kojima su
je potvrde za oblik anđel, kako ga npr. daje Hevai Uskufi u zabilježeni oblik meleć odnosno melaići. Imajući u vidu na-
svom rječniku Makbuli-arif iz 1631, da bi u savremenom vedeno, nema valjana uporišta u nemijenjanju ovog izraza,
jeziku taj oblik glasio anđeo. Također, u bosanskoj jezičkoj u protivnom, proizlazi da je riječ melek kasnijeg postanja u
tradiciji ukorijenjena je leksema iz drugog jezika – arapskog, bosanskom jeziku, što u suštini nije tačno.
odakle je preko turskog dobijen melek, s tim da je u nešto Vrijedno pažnje u ovome kontekstu jeste jedno važno staro-
starijoj bosanskoj jezičkoj praksi ova leksema uglavnom ra- bosansko svjedočanstvo koje posredno govori o procesima
sprostranjena u obliku meleć. Ono što se može primijetiti islamizacija bosanskih bogumila – Kunovski zapis, koji je na-
jeste to da je ovaj arhaičniji oblik u savremenom jeziku go- stao sredinom 16. st., a otkriveno početkom 20. st. U tom
tovo potisnut te danas tek osobe starije životne dobi ču- spomeniku, pored đavoljih, navedena su i imena anđela, koji
vaju oblik meleć. Pored oblika meleć, bio je i jeste raspro- su zauzimali važno mjesto u navedenom „heretičkom“ uče-
stranjen i oblik melaić(e) odnosno melaićeta, što je izvorni nju, gdje se spominju: Mihailo, Gavrilo, Urilo, Rapail, Arapa-
oblik za množinu u arapskom jeziku u prvom slučaju (za što til, Epimil, Putos, Rumil, Panahranot, Paon. O ovim imenima,
se potvrda može naći npr. u ilmihalu Sehletul-vusul Omera između ostalog, pisao je Muhamed Hadžijahić.
Hume), dok je u drugom riječ o dodatnom ponarodnjenju Prema tome, meleci odnosno anđeli – jesu duhovna bića...

40 10/3/2023 STAV