Page 54 - STAV broj 418

DRUŠTVO

ISTRAŽIVANJE RADOJA PAJOVIĆA je historičar Milutin Živković u doktor-
Prvi naučni rad koji je tematizirao skoj disertaciji odbranjenoj 2017. na Fi-
četničke zločine nad muslimanskim sta- lozofskom fakultetu u Beogradu. Poseban
novništvom tokom vojne operacije od 5. značaj predstavlja činjenica da je Živko-
do 13. februara 1943. objavio je historičar vić koristio nepoznatu građu italijanske
Radoje Pajović 1969. godine i prvi je histo- okupacione vojske iz italijanskih arhiva
ričar koji je iznio sljedeći zaključak: „To i nepoznatu dokumentaciju JVuO iz Ar-
je nesumnjivo jedan od najvećih zločina hiva Srbije. Dokumentacija italijanskog
koji su četnici počinili u jednom mahu porijekla koju je Živković koristio potvr-
u toku rata.“ dila je pretpostavke o masovnosti zločina
Pajovićev rad iz 1969. i dio doktorske tokom februarske operacije i na području
disertacije posvećen zločinima JVuO nad Pribojskog sreza.
Muslimanima početkom 1943. nastali su
na osnovu dokumentacije JVuO pohra- FEBRUARSKA OPERACIJA
njene u Vojnom arhivu. Budući da u toj Februarska četnička operacija protiv
dokumentaciji, osim u jednom pogrešno Muslimanske milicije u Čajničkom srezu
naslovljenom dokumentu nema pome- i Bukovici definirana je u štabu majora
na o aktivnostima JVuO u Pribojskom Zaharija Ostojića i štabu Pavla Đurišića
srezu tokom februara 1943, Pajović nije krajem 1942. Major Ostojić je 1. januara
registrovao činjenicu da su četnici u Pri- 1943. pisao Draži Mihailoviću da su „Turci
bojskom srezu palili i ubijali u svim mu- zagospodarili Čajničkim srezom i presekli
slimanskim naseljima u koja su kročili vezu [Drinskog korpusa] sa Višegradskom
tokom operacije. brigadom [JVuO]“. Ostojić je naveo da su
Ipak, Pajovićev rad i knjiga dopri- kod Baja Nikića, zapovjednika Drinskog
nijeli su da u stručnoj javnosti zaživi korpusa, stigli oficiri iz štaba Mileševskog
svijest o masovnosti četničkih zločina i Durmitorskog korpusa „radi dogovora“.
januara i februara 1943. Uostalom, on Upravo su snage ta tri korpusa bile an-
je prvi historičar koji je ukazao na iz- gažovane u operaciji protiv Muslimanske Mihailović je 1. januara, nakon prije-
vještaje majora Pavla Đurišića generalu milicije koja je uslijedila 5. februara 1943. ma depeše, obavijestio Ostojića: „Povo-
Dragoljubu Mihailoviću o posljedicama Ostojić je napomenuo da „treba pripremi- dom projekta za raščišćavanje Turaka u
januarske i februarske vojne operacije, ti napad sa četiri strane radi definitivne oblasti Čajniče naredio sam Pavlu [Đuri-
prije nego što su ta dva dokumenta in- likvidacije Turaka u Čajničkom srezu“, šiću] da sa Vojom [Lukačevićem] izvrši
tegralno objavljena. pri čemu je mislio na Muslimansku mi- potrebne pripreme za polovinu januara...
Prvi ozbiljan naučni doprinos pozna- liciju i da je za izvođenje plana potrebno Napad na oblast Čajniče kazao sam Pavlu
vanju teme zločina JVuO februara 1943. prikupiti 3.000 boraca i „bar tri dana“. da pripremi preko Voje. Napad bi išao iz
na području zapadnog Sandžaka pružio četiri pravca. Od Priboja, Ustiprače, Foče
i Čelebića.“ Ključna uloga u napadu na
Muslimansku miliciju povjerena je sna-
gama pod komandom Vojislava Lukače-
vića, pri čemu je planirano da operacijom
komanduje Pavle Đurišić.
Istraživanja historičara Milutina Živ-
kovića pokazuju da u Pribojskom srezu i
najvećem dijelu Pljevaljskog sreza, ako
izuzmemo Bukovicu, pogranični dio Plje-
valjskog sreza prema Bosni nastanjen pre-
težno Muslimanima, od sredine 1942. nije
bilo organizovane muslimanske milicije.
Ona je bila organizovana u gornjem Podri-
nju između desne obale Drine i granice s
Pljevaljskim i Pribojskim srezom. Radi-
lo se o, kako navodi autor, kolaboracioni-
stičkoj formaciji koja je bila organizirana
u dijelu NDH istočno od Drine, kao i na
razmeđu sjeverne Hercegovine i istočne
Bosne, pod neposrednom kontrolom ita-
lijanskog okupatora.
Vojnom operacijom koja je 5. februara,
prvog dana operacije, zahvatila teritoriju
Pribojskog sreza, zapovijedao je Štab Mi-
leševskog korpusa JVuO, na čelu s kape-
tanom Vojislavom Lukačevićem, koman-
dantom Mileševskog korpusa. Glavni cilj
jedinica Mileševskog korpusa bio je izbi-
janje na Drinu i suzbijanje Muslimanske

54 10/3/2023 STAV