Page 56 - STAV broj 418

DRUŠTVO

prodor prema muslimanskom selu Zagra-
đe u Višegradskom srezu.
Recentni ustaški obavještajni izvor od
9. februara 1943. navodi: „Po izjavi starje-
šine sela Sokoloviće, kotar Višegrad, kao
i ostalih izbjeglica iz pomenutoga sela,
izjavili su da su 6. veljače oko 21 sat na-
pali četnici sa svih strana i da su popalili
njihova sela i to: Staro Rudo, Podlimlje,
Parnice, Zubanj, Grivno, Doriće, Kosovi-
će, Viti Grab, Zagrađe, Budalice, Obrvine,
Sokoloviće, Popoviće, Gaočiće te Pašino
Brdo. Ova popaljena sela, osim Starog
Ruda, nalaze se s lieve strane rieke Lima
u kotaru Višegrad.“
Objedinjene snage Pribojske grupe 6.
februara izvršile su masovni zločin u selu
Zagrađe, dok je lijeva kolona pod Kala-
itovićevom komandom izvršila masovni
zločin u selu Zubanj. Oba sela su terito-
rijalno pripadala Višegradskom srezu, a
nakon rata općini Rudo. U Zagrađu je 6.
februara 1943. ubijeno 10 muslimanskih
mještana. Četnici su februara 1943. ubili
39 mještana Zubnja. Za osam žrtava navo-
di se da su ubijene 6. februara 1943, dok
za ostale nije preciziran datum.
i unište sav muslimanski živalj na koji mogućih odstupnih pravaca na tom sek-
ZLOČINI U PRIBOJSKOM SREZU naiđu.“ Citirano naređenje ukazuje na toru. Sve ostalo stanovništvo je uništeno.“
Neko je odlučio da nakon okončanja Đurišićevu spremnost na najekstremnije Kada je 10. februara počelo masovno
vojne operacije u Čajničkom srezu i Buko- odluke koje su podrazumijevale nemilo- ubijanje mještana nekoliko muslimanskih
vici započne lov na preostale Muslimane srdno istrebljivanje civila, bez obzira na naselja u Pribojskom srezu, poručnik Jovan
Pribojskog sreza. Muslimani su hvatani pol i uzrast. Nakon što je u večernjim sa- Jelovac, komandant Pljevaljske brigade
po šumama, u zbjegovima ili na ostacima tima 7. februara ostvaren primarni vojni Mileševskog korpusa, uputio je naređenje
opustošenih imanja. Stanovnici musliman- cilj operacije, izbijanje na Drinu, započe- Baju Pivljaninu, komandantu 4. bataljo-
skih sela i zaselaka u sočičkoj općini uoči lo je „čišćenje“ zauzete teritorije, odnosno na Pljevaljske brigade, naredivši nastavak
i nakon 10. februara pokušavali su da se „čišćenje i pretresanje terena i šumovitih ubijanja muslimanskih civila, uključuju-
probiju prema Pljevljima. Bjekstvo pre- predela“, o čemu Đurišić govori u izvje- ći žene i djecu: „Postupajte i dalje prema
ma Pljevljima bilo je teško jer je trebalo štaju Mihailoviću 13. februara. već izdatom naređenju. Hvatajte i ubijajte
preći zaleđenu planinu Gradinu. Đurišić je bio obaviješten da su snage sve muslimane, žene i decu... Hvatajte tu
Masovni zločini nad Muslimanima pod njegovom komandom u prva tri dana gubu i sve ubijajte, to je naređenje naših
Pribojskog sreza nakon 9. i 10. februara vojne operacije ubile, kako navodi Đurišić najviših starešina i to moramo izvršavati.
po masovnosti nadilaze zločine izvršene u jednom dokumentu, „oko 1.500 žena i Raditi i samo raditi ovih dana to je naša
5. februara. Korišteni izvori ne pružaju dece“ i spalile sva muslimanska sela koja svetinja ovih dana... Radite i držite zasede
odgovor na pitanje ko je i zbog čega donio su im bila na putu. O Đurišićevim sazna- i ubijajte sve što vam dođe do ruke. Sada
odluku da se uništavanje muslimanskog njima o zločinima nad civilima svjedoči i nastaje čišćenje do kraja.“
stanovništva u Pribojskom srezu nastavi njegov izvještaj Draži Mihailoviću od 13. Druga etapa sprovođenja masovnih
i nakon okončanja vojne operacije i ap- februara 1943. Đurišić u izvještaju, nakon zločina nad muslimanima Pribojskog
solutnog vojnog trijumfa četnika na ši- što je pomenuo da su sva muslimanska sreza započela je 9. februara 1943, kada
rem području između Lima, Tare i Drine. sela na području koje je zahvatila ope- je stradao Strmac. Zatim je 10. februara
Međutim, izvjesne su sljedeće činje- racija „potpuno spaljena“, navodi: „Za započelo ubijanje i u drugim obližnjim
nice. Druga etapa sprovođenja masovnog vreme operacija se pristupilo potpunom muslimanskim naseljima u kojima nisu
ubijanja Muslimana Pribojskog sreza od uništavanju muslimanskog življa bez ob- zabilježena ubistva tokom 5. februara,
četnika započela je sutradan nakon što je zira na pol i godine starosti. Žrtve. Naše pri čemu nije isključeno da su počev od
Pavle Đurišić 8. februara 1943. naredio ukupne žrtve su bile 22 mrtva, od kojih 10. februara zločini vršeni i u pojedinim
četničkim komandantima da njima potči- dva nesretnim slučajem i 32 ranjena. Kod selima koja su stradala 5. februara, što se
njene jedinice prokrstare zauzeto područ- muslimana oko 1.200 boraca i do 8.000 prvenstveno odnosi na Potoke. Masovna
je u gornjem Podrinju (Čajnički i dijelovi ostalih žrtava: žena, staraca i dece. Za ubijanja Muslimana u Pribojskom srezu
Fočanskog, Goraždanskog i Višegradskog vreme početnih operacija muslimani su od četnika trajala su sve do 25. februara.
sreza) „i unište sav muslimanski živalj“. se dali u begstvo ka Metaljci, Čajniču i r. Do kraja februara na području Pribojskog
„Trupe ostaviti na položajima pod ko- Drini. Na Metaljci je našao sklonište mali sreza, osim u gradu Priboju, nije bilo mu-
mandom dobrih starešina. Skrenuti pažnju deo stanovništva. U Čajniču se računa da slimanskog stanovništva. Oni koji nisu
starešinama na obezbeđenje od r. Drine, ima do 2.000 izbeglica, a jedan deo je us- pobijeni izbjegli su u gradove pod itali-
a izdati pored toga naređenje da pojedi- peo da umakne preko Drine pre nego što janskom kontrolom, odnosno u Priboj,
nim odelenjima prokrstare okolni teren su određene jedinice izvršile presecanje Pljevlja, Rudo, Višegrad i Sjenicu. n

56 10/3/2023 STAV