Page 81 - STAV broj 192
P. 81
Početkom 20. stoljeća u Sarajevu je bečkih studenata, pošto se još nije osjetio “Tomando en considerasiones las kon-
počela izlaziti novina La Alborada, pisana utjecaj Kalmija Baruha. Bosanski Sefardi su disiones ke governan onde mozotros to-
hebrejskim raši pismom bez obzira što je kao i ostali na Balkanu, pa i šire, bili u dile- kante la lingua i el modo de eskrivir, mos
bilo dosta Sefarda koji nisu znali pisati ni mi kojim pismom i pravopisom pisati svoj dečizimos al modo fonetiko, ke es, eskrivir
čitati to pismo, jer se tada veliki broj ško- jezik, za razliku od bugarskih, rumunskih, komo se melda i kon letras latinas. Save-
lovao u sekularnim školama – gimnazija- grčkih pa i dijelom makedonskih Jevreja, mos letra raši, ma komo dičo las pezgadi-
ma i u drugim nižim i srednjim školama, koji su svoj jezik pisali ćirilicom, a Grci i jas no mos alisensian esto.”
u kojima se, pored njemačkog, izučavao i svojim pravopisom. Bosanski Sefardi su u
srpsko-hrvatski jezik. Pisac Eliezer Levi tom smislu imali ne dilemu nego trilemu: (Prijevod: Uzimajući u obzir razloge
već je 1927. godine u listu Jevrejski život br. pisati fonetski ili posebnom grafijom, ili, koji kod nas vladaju u smislu jezika i na-
165 napisao: “Tadašnja je generacija uslijed pak, modernom španskom grafijom. Ne- čina pisanja, odlučili smo se za fonetski
nepoznavanja raši pisma u nekom smislu volja je bila u tome što su sva tri načina način, tj. pisati onako kako se govori i
prekinula veze sa prijašnjom tradicijom.” imala dosta pristalica. Jevrejski život bile latinskim slovima. Znamo da to nije naš
su prve novine koje su preporučivale fo- način pisanja, znamo raši pismo, ali nam
List Jevrejski život sefardski jezik zove netski način pisanja. tehničke poteškoće to ne dozvoljavaju.)
“espanjol”, a ne “judeo-espanjol” poput
Neki su uputstva iz Jevrejskog života
odmah prihvatili, a neki, kao Abraham
Kapon, osnivač i glavni urednik lista La
Alborada i ugledni sarajevski rabin, u istim
su novinama objavljivali tekstove čistim
kastiljanskim jezikom, pisanim pravopisom
koji uopće nije fonetski. Bilo je i drugih
pisaca koji su pisali raznim kombinaci-
jama pisanja slova koje ne postoje u mo-
dernom španskom jeziku i većini ostalih
romanskih jezika. Ovakvo je stanje trajalo
od 1924. do 1927. godine, kad je formirana
komisija (odbor) u Sarajevu radi dogovo-
ra oko iznalaženja odgovarajućeg i svima
dostupnog pravopisa. Članovi te komisije
bili su: dr. Kalmi Baruh, Jakica Atijas, dr.
Samuel Kamhi (moj stric) i Eliezer Levi.
Komisija je odlučila i preporučila da se
jezik sefardskih Jevreja piše latinicom i,
što je najvažnije, fonetski, kako se govo-
ri, i na taj način riješila ranije spomenutu
sarajevsku trilemu. O toj je odluci Sara-
jevski glas obavijestio čitaoce nakon nekog
vremena. Ovakva grafija koristila se sve do
Drugog svjetskog rata. Očekivalo se da će
se to nastaviti i dalje. Iz nepoznatih su ra-
zloga neki autori, ali i izdavači odstupili
od ovog pravila, pa se prije 40 godina po-
javila jedna komplicirana grafija u knjizi
Poslovice i izreke sefardskih Jevreja Bosne i
Hercegovine (Beograd, 1976, str. 11), bez
obzira što je dobar dio tih poslovica uzet
iz zbirke rabina Danijela Danona bio rani-
je objavljen i napisan fonetskom grafijom.
Danas Sefardi u svijetu upotrebljava-
ju više grafija, od kojih su najpopularnije:
1. naša bosanska (pisati kao što govoriš –
eskrivir komo avlas); 2. grafija u časopisu
Aki Yerušalayim (Izrael); 3. u časopisu Vi-
das Largas (Pariz); 4. u časopisu Le Juda-
isme Sephardi, u kome grafija odgovara u
potpunosti savremenom španskom jeziku.
POTREBNO NAM JE UNIVERZITETSKO
IZUČAVANJE SEFARDSKOG JEZIKA
Sefardi su relativno brzo, nakon iz-
gona, došli iz Španije u Sarajevo, ali ne
direktno kao u luke Osmanske imperije
(Carigrad i Solun). Postoje podaci da su
se u Sarajevu pojavili već prije 1520, a po
nekima tek kasnije, što u biti nije toliko
STAV 8/11/2018 81
