Page 80 - STAV broj 192

KULTURA

Sefardska kultura (4)

DILEME
OKO NAZIVA
JEZIKA
SEFARDSKIH
JEVREJA
Haim Vidal Sephiha u studiji Le Ladino (judeo-espagnol calque)
(1979) pledira da ladino treba zvati “jezik kopija” ili “jezik otisak”. S
ovim se neki filolozi ne slažu. Danas ima puno filologa koji svakodnevni jezik Sefarda zovu “ladino”, što
je, po mišljenju mnogih, pogrešno. Također ima veliki broj Sefarda koji jezik koji govore zovu “sefardski
jezik”, tj. “lengua ili lingva sefardi”, što bukvalno znači sefardski jezik. Ja se slažem s ovim posljednjim

Piše: David KAMHI JEVREJSKO-ŠPANSKI ILI DŽUDEO- religiozne tekstove, vodeći samo računa o
-ESPANJOL (ŽUDEO-ESPANJOL) hebrejskoj sintaksi, zanemarujući špansku
Među filolozima koji se bave gramatiku, zato što se hebrejski tekst nika-
španskim i jezicima koji vuku Ovaj su termin u Bosnu donijeli stu- ko nije smio mijenjati. Taj jezik nikad nije
korijene iz njega vlada prilična denti koji su studirali na Bečkom univer- postao svakodnevni jezik Jevreja.
zbrka oko naziva jezika sefar- zitetu. Termin je koristio od 1905. godine
dskih Jevreja. Znamo da u tom smislu austrijski filolog J. Subak u svom radu Das Haim Vidal Sephiha u studiji Le Ladi-
postoji nekoliko imena ili varijanti istih: Verbum im Judenspanischem (Halle, 1905), no (judeo-espagnol calque) (1979) pledira da
džiđo, džudio, žudio, džudezmo, espanol, te Zum Judenspanischem im ZRPh (1906) ladino treba zvati “jezik kopija” ili “jezik
španol, judeo-espanol, džudeo-espanjol, i u nekim drugim radovima. 1914. kori- otisak”. S ovim se neki filolozi ne slažu.
ladino te haketija (hakitija). stio ga je M. L. Wagner, mentor Kalmija Danas ima puno filologa koji svakodnev-
Baruha u studiji Beitráge zur Kentnis des ni jezik Sefarda zovu “ladino”, što je, po
Španjol, žudio, džudio ili džiđo (đigio) Judenspanischem von Konstantinopel (1914), mišljenju mnogih, pogrešno. Također ima
jesu nazivi koji su koristili bosanski Sefar- i Kalmi Baruh u svojoj doktorskoj diser- veliki broj Sefarda koji jezik koji govore
di. Ovi termini poistovjećivali su se u Bo- taciji Die Lautstand des Judenspanischem in zovu “sefardski jezik”, tj. “lengua ili lingva
sni s pridjevom jevrejski. Većina bosanskih Bosnien (1923. u Beču). 1930. godine ta je sefardi”, što bukvalno znači sefardski jezik.
Sefarda smatrala je da znanje španjola disertacija štampana u Madridu pod na- Ja se slažem s ovim posljednjim.
znači pripadanje jevrejskoj naciji i reli- slovom El Judeo-espanjol de Bosnia.
giji. Moderni španski zvali su “španjol DISKUSIJE OKO NAČINA PISANJA
modernu”, ili “španjol di lus Španjolis di LADINO – JEZIK KOPIJA JEZIKA SEFARDA
Španja”. Džudezmo (đudezmo) je termin
koga su koristili turski i grčki, bugarski i Naziv ladino dolazi od latinskog pri- Nedoumice oko načina pisanja ovog
makedonski Jevreji za jezik kojim su oni djeva latinum, koji je prvo značio “latin- jezika u mnogobrojnim sefardskim zajed-
govorili. U Bosni se taj termin rijetko ko- ski jezik”, ali se kasnije koristio kao pri- nicama u Evropi i šire javljale su se tokom
ristio u smislu “jevrejstvo ili judaizam”. djev u značenju “onaj koji zna španski”. stoljeća nakon izgona iz Španije. Sefardi su
Glagol enladinar u prijevodu “prevesti na nastavili pisati svoj jezik hebrejskim pra-
španski” datira iz 13. stoljeća, kada dobar vopisom u raši varijanti, po kojoj, kao i u
dio španskih Jevreja više nije govorio he- ostalim semitskim grafijama, nisu pisani
brejski. Tada su rabini prevodili bukvalno samoglasnici. Bez obzira na ovu činjeni-
od riječi do riječi, tj. preslikavali, kopirali cu, Sefardi su se ipak dobro razumijevali.

80 8/11/2018 STAV