Page 28 - STAV broj 328

POLITIKA

VLADA OSIGURAVA PROCVAT NEZNANJA

Više od 200 uposlenika Univerziteta u istraživanja), izričito traže da se istraživači nastavno-naučno osoblje, s jedne, i nji-
Sarajevu potpisalo je dopis kojim oba- i naučnici ne vrednuju na taj način, naro- hovih prava, sloboda i resursa, sa druge
vještavaju javnost o spornim aspektima čito prilikom zapošljavanja i dodjele sred- strane, a koje Nacrt Zakona predviđa, više
Nacrta Zakona o visokom obrazovanju stava za istraživačke projekte. S obzirom je nego očigledan. Kriteriji za podršku
Kantona Sarajevo. Inicijativa je krenu- na načine na koje se spomenute baze i naučnim istraživanjima jednako su pro-
la od uposlenika Filozofskog fakulteta, časopisi stvaraju i održavaju, te imajući u blematični i dio su istog konceptualnog
odnosno od Sindikata ovog fakulteta, vidu dominantne teme i perspektive koje problema. Premda relevantni međuna-
a proširila se na skoro cijeli Univerzitet. favoriziraju, postavljanje tih baza i časo- rodni standardi u ovoj oblasti predviđa-
Uposlenici Univerziteta ističu da od po- pisa u sami centar definicije akademske ju postepeno i progresivno ostvarivanje
kretanja inicijative za izradu novog Nacrta izvrsnosti ne samo da ne uzima u obzir strožijih kriterija i zahtjeva, Nacrt Zakona
Zakona o visokom obrazovanju Kantona različite potrebe i kapacitete pojedinih propisuje da se ti standardi primjenjuju
Sarajevo pa sve do njegovog usvajanja grana znanosti i umjetnosti u KS i BiH da preko noći, odnosno odmah nakon usva-
prošle sedmice predlagač Nacrta Zako- se promptno prilagode globalnom ‘tržištu’ janja novog Zakona. Tako se za sudjelo-
na u javnim istupima neprestano deza- naučnih radova, već i ograničava i krši indi- vanje na projektima koji će se finansira-
vuira javnost iznoseći neargumentirane vidualne znanstvene i istraživačke slobode ti sredstvima iz budžeta ove godine već
i netačne tvrdnje o značaju i neupitnim garantirane međunarodnim standardima navode isti kriteriji kao i za postupak na-
prednostima novih zakonskih rješenja. (npr. Opći komentar br. 25 Komiteta UN-a predovanja i izbora u akademsko zvanje
“Krenimo od osnovne tvrdnje predlaga- za ekonomska, socijalna i kulturna prava koje predlaže novi Nacrt Zakona. U tom
ča da se novim Nacrtom Zakona težište iz 2020. godine; Preporuka UNESCO-a smislu, umjesto da ponudi platformu i vi-
stavlja na tzv. dualno obrazovanje i na- o nauci i naučnim istraživačima iz 2017. ziju balansiranog razvoja naučnih disci-
stavne procese, a ne na institucije, i da godine). Pukim kvantificiranjem naučnog plina u KS, Nacrt Zakona namjerava da
su zakonska rješenja usaglašena s nor- rada u potpunosti se zanemaruju slobo- ozakoni neravnopravni status quo, favo-
mativima Evropske unije. Najprije, ovaj de i specifičnosti istraživačkog procesa rizirajući određene naučnike, institucije i
Nacrt Zakona ne može biti usaglašen s u pojedinim disciplinama, ali i vrijeme discipline, a druge osuđujući na marginu,
normativima Evropske unije budući da koje je potrebno za osmišljavanje ili sa- stagnaciju, pa i nestanak. Jasno je da se
na prostoru Evropske unije, ali i šire, ne zrijevanje tema, kao i vrijeme neophodno o društvenim, kulturnim, umjetničkim, filo-
postoji jedinstven model, odnosno uni- za pisanje i objavljivanje naučnih radova. zofskim i drugim principima ne može misliti
forman način reguliranja oblasti visokog Pored toga, insistiranje na bibliometrij- shematski, niti se oni mogu isključivo eg-
obrazovanja. Većina zemalja Evropske skom određivanju kvaliteta nečijeg rada zaktno odrediti. Naučna misao se oslanja
unije, ali i regije, zapravo insistira na vrlo može odvesti u pogrešnom pravcu, bu- na iskustva i mišljenje uglednih profesora
jasnim državnim smjernicama i zakonskim dući da se svaki statistički podatak, pa i akademika koji su prije nas stvarali, misli-
rješenjima koji, pored ostalog, nastoje i broj citata, kvartila, faktor utjecaja i sl. li i djelovali na našim fakultetima. Njihova
barem donekle zaštititi neke od vitalnih može frizirati i zloupotrijebiti. Ne smijemo naučna istraživanja nisu zastarjela, niti su
interesa, poput pitanja statusa jezika, zaboraviti da pritisak da se objavljuje više ona ne-naučna. Ona su osnova koja za
kulture, umjetnosti i proizvodnje znanja u časopisima s određenim kvartilama za- mlađe generacije otvara mogućnosti za
koja će biti u službi društva i javnog do- pravo šteti istraživanjima, jer zanemaru- nove perspektive sagledavanja društve-
bra. Gotovo u potpunosti ignorirajući te je samu svrhu objavljivanja znanstvenih nih, umjetničkih, kulturnih, pravnih i poli-
važne vrijednosti, i očigledno vođen prin- radova. (Svrha je, podsjetimo, razmjena tičkih fenomena. A upravo se ovim Nacr-
cipima komercijalizacije i novog javnog znanja, podsticanje daljnjih istraživanja i tom Zakona obezvređuje naučni rad onih
menadžmenta u obrazovanju, Nacrt Za- unapređenje nauke.)”, stoji u dopisu za- profesora koji su nas obrazovali i čija smo
kona stavlja akcenat na usko shvaćene i poslenika Univerziteta. naučna iskustva naslijedili, imajući u vidu
isključivo kvantitativne principe izvrsnosti u Nadalje, ističu oni, insistira se na tome da, prema predloženim kriterijima vredno-
domenu naučnih istraživanja, statusa na- da ovaj Nacrt Zakona nastoji unaprije- vanja, njihova znanja nisu relevantna jer
stavno-naučnog osoblja, kao i univerziteta diti i osavremeniti visoko obrazovanje i su objavljena u publikacijama koje nisu
u cjelini. O tome da ovaj Nacrt Zakona, aktivnosti vezane za nastavne procese. imale veliki faktor utjecaja”, stoji u dopisu.
zapravo, nije usklađen s relevantnim nor- No, usprkos takvim navodima, u Nacrtu Nadalje, kaže se u dopisu, u bazama “naj-
mativima i preporukama Evropske unije Zakona ne predviđa se da se nastavnici i višeg međunarodnog ranga”, kao što su
najbolje svjedoče sporni članovi koji se saradnici vrednuju i kroz rad u nastavnom “WoS” i “Scopus”, nisu u značajnijem
odnose na izbor u nastavno-naučna zva- procesu. Sve ono što domaći naučni dje- broju zastupljeni bosanskohercegovački
nja. Tim se odredbama precizira da će se latnici rade na polju organizacije među- časopisi, jer nikada nisu učinjeni ozbiljni
u kontekstu akademskog napredovanja narodnih skupova, učešća u redakcijama napori od Vlade i drugih relevantnih akte-
vrednovati prije svega, ako ne i isključi- domaćih i stranih časopisa, obrazovanju ra da im se pruži institucionalna podrška
vo, članci objavljeni u časopisima s tzv. naučnog podmlatka i sl., novim Nacrtom za tako zahtjevan korak. Kako domaćih
visokim faktorom utjecaja (engl. impact Zakona kao da prestaje biti relevantno, što časopisa iz oblasti humanističkih i druš-
factor) (JIF) koji su indeksirani u bazama je posebno zabrinjavajuće kada se tiče tvenih znanosti gotovo da i nema u tim
‘najvišeg međunarodnog ranga’. Među- procesa podučavanja i transfera znanja. bazama, istraživačima se kao obaveza na-
tim, sve najnovije preporuke, uključujući “Fakulteti su nastavno-naučne institucije, meće pisanje i objavljivanje radova isklju-
preporuke Evropske komisije i DORA-e a to se novim Nacrtom Zakonom potisku- čivo na engleskom jeziku. Ovakav zahtjev
(San Francisco Declaration on Research je u drugi plan. U tom smislu, nesklad iz- ima negativne implikacije barem na dva
Assessment – Deklaracija o vrednovanju među obaveza i očekivanja u odnosu na nivoa: najprije, na taj se način obezvređuje

28 18/6/2021 STAV