Page 25 - STAV broj 431

odnosa među bosanskohercegovačkim naro-
dima. Reisul-ulema nije odobravao ustašku
politiku masovnog protjerivanja i istreblje-
nja srpskog i jevrejskog stanovništva, te se
tim povodom na različite načine ograđivao
od takvih postupaka. Kao primjer navodi-
mo i njegovo pismo potpredsjedniku Vla-
de NDH Džaferu Kulenoviću, u kojem je
tražio zaštitu pravoslavnog stanovništva
od ustaškog nasilja. On je pitao Kulenovi-
ća da iskoristi svoju poziciju i založi se za
garantiranje života i imetka pravoslavnog
stanovništva. Također, reisul-ulema se kod
nadležnih organa zauzimao i za zaštitu je-
vrejskog stanovništva, ali bez uspjeha. Zato i
sam Spaho u jednom pismu iz oktobra 1941.
godine navodi kako su ‘Nijemci digli sve je-
vreje, pa i one koji su prešli bilo na islam,
bilo na katoličanstvo’, zaključujući da u ta-
kvim situacijama očigledno nema fajde od
intervencija“, piše u knjizi.

MUSLIMANSKE REZOLUCIJE Mostaru, Banjoj Luci, Bijeljini i Tuzli. Sve Širom Bosne i Hercegovine, posebno u nje-
Udruženje Ilmijje El-Hidaje i njen pred- rezolucije bile su potpisane od velikog broja nom istočnom dijelu, četnici su uništavali
sjednik hadži Mehmed ef. Handžić se već uglednih Bošnjaka, piše Bećirović, što pred- bošnjačka sela i vršili masovne pokolje, što
14. augusta 1941. godine na skupštini otvo- stavlja jedinstven slučaj masovnog protesta je među bošnjačkim stanovništvom izazivalo
reno ograđuju od brojnih ustaških zločina, protiv genocida koji nije bio zabilježen ni psihozu i opću nesigurnost. Duboko nepo-
inicirajući donošenje rezolucija o bošnjač- u jednoj zemlji pod okupacijom Hitlerove vjerenje i nezadovoljstvo Bošnjaka prema
kom distanciranju od ustaških zlodjela. Tim Njemačke ili pod vlašću nekog drugog faši- NDH postaje naročito primjetno od početka
skupom otvara se prostor za donošenje i stičkog režima. Spomenute rezolucije, bez 1942. godine. Među Bošnjacima se sve više
objavljivanje rezolucija protiv politike pro- obzira na neujednačenost po svojoj sadržini širilo uvjerenje da vojne snage NDH nisu u
gona i ubijanja Srba, Jevreja i Roma. Hro- i intonaciji, predstavljale su svijetli primjer stanju zaustaviti njihova masovna stradanja,
nološkim redom rezolucije su tokom 1941. građanske hrabrosti u Drugom svjetskom što vremenom spoznaje i onaj malobrojni
godine usvojene u Prijedoru, Sarajevu, ratu. Iako se iz sadržine rezolucija dio bošnjačkih javnih djelatnika i vjerskih
uočava da one nisu direktno dovodile službenika koji je u početku prihvatio NDH
u pitanje ustaški režim, jasno je da se i ustašku vlast.
njima manifestiralo nezadovoljstvo
protiv fašizma, kao i protest protiv BOŠNJACI U PARTIZANIMA
politike nacionalne, vjerske i rasne Naravno, ne treba zanemariti ni činje-
diskriminacije koju je sistemski nicu da je u partizanskim jedinicama od
predvodila NDH. U cjelini posma- početka rata bio jedan broj Bošnjaka na od-
trajući glavne poruke, posebno sa- govornim političkim i vojnim funkcijama,
rajevske i banjalučke rezolucije bile a blizu 50 je proglašeno i narodnim heroji-
su usmjerene u pravcu: osude svih ma. Bošnjaci od početka učestvuju u NOP-u
ustaških zločina, ograđivanja od i kao rezultat te aktivnosti pri raznim par-
pojedinaca iz bošnjačkog naroda tizanskim odredima osnivaju se posebne
koji su u njima učestvovali, pozi- “muslimanske čete i bataljoni”, naglašava
vanja na vjersku toleranciju među Bećirović. Od druge polovine 1943. dolazi
stanovnicima Bosne i Hercegovine, do masovnijeg pristupanja Bošnjaka u par-
traženja da se zaštite nevini ljudski tizanske odrede, posebno u Bosanskoj kra-
životi i obezbjeđenja materijalne jini, Tuzli i Posavini. U okolini Brčkog 21.
pomoći žrtvama. Čak ni četnič- septembra 1943. godine formirana je Šesna-
ki zločini nad Bošnjacima neće esta muslimanska udarna brigada. Postoja-
omesti, primjera radi, potpisnike nje posebnih bošnjačkih jedinica u okviru
bijeljinske rezolucije da pozivaju NOV isticalo se opredjeljenje NOP-a da po-
na smirivanje i pomirenje među štuje njihov historijski i kulturni individu-
bosanskohercegovačkim narodi- alitet. Za masovnije uključivanje Bošnjaka
ma, ističući “da spas Bosne leži u NOP značajan utjecaj imala je obnova dr-
u slozi i bratstvu, a ne u krvnoj žavnosti Bosne i Hercegovine. Poslije prva
zavadi i mržnji”. dva zasjedanja ZAVNOBiH-a i AVNOJ-a
Osim javnog izražavanja pro- intenzivirana je politička aktivnost među
testa protiv nasilja nad drugim bošnjačkim stanovništvom s namjerom da
narodima, Bošnjaci su se žalili se što više uključuju u partizanske jedinice.
organima NDH s ciljem da ih Zajedno s pristupanjem istaknutih bošnjač-
isti zaštite od četničkih zločina. kih predstavnika, bivših političara i javnih

STAV 9/6/2023 25