Page 29 - STAV broj 431

postupak, zbog čega je “predsjednik mje- i onih objekata koji su sačuvani u ratu. U Na tragu takvih nastojanja prvi ozbilj-
snog odbora rekao mualimu Hasanu Ala- poslijeratnom periodu dešavalo se da i pre- niji korak u izvanjugoslavenskom afirmi-
giću da odmah sa djecom ide napolje jer će ostale džamije u pojedinim srezovima budu ranju Islamske zajednice dogodio se 1949,
u suprotnom biti uhapšen i on i mutevelija uzurpirane za potrebe osnovnih škola, ot- kada je na hadžiluk u Meku i Medinu otišla
i predsjednik povjerenstva”. Sličnih primje- kriva Bećirović. Tako, naprimjer, Bošnjaci prva delegacije ove zajednice nakon 1945.
ra otimanja objekata u vlasništvu Islamske u selu Košutici (srez Sokolac) ni krajem godine. Tokom posjete delegacija je raz-
zajednice bilo je i u drugim dijelovima Bo- 1952. godine nisu mogli koristiti džami- govarala s predstavnicima vjerskih, poli-
sne i Hercegovine. ju, iako se osnovna škola izmjestila tokom tičkih i prosvjetnih vlasti u Egiptu, Siri-
Propagandna kampanja prikazivanja navedene godine iz ovog vjerskog objekta. ji, Saudijskoj Arabiji, Libanu i Türkiye,
mekteba kao štetnih i zastarjelih ustanova Zbog činjenice da je to jedina džamija ne opovrgavajući u tim susretima optužbe na
i zatvaranje mekteba od organa vlasti doveli samo za ovo selo već i za obližnja sela koja račun Jugoslavije.
su do osjetnog smanjenja broja mekteba u gravitiraju Košutici, intervenirao je i Ule-
Bosni i Hercegovini. Do kraja 1949. godine ma-medžlis u Sarajevu. HAPŠENJE I KAŽNJAVANJE
širom ove republike zatvoren je veliki broj Osim ovakvih slučajeva opstruiranja u Kada je riječ o hapšenju i kažnjavanju
mekteba. Samo u tuzlanskoj oblasti, prema saniranju ratnih šteta na džamijama, organi službenika Islamske zajednice, ono se spro-
podacima koji su prezentirani na sastanku vlasti su u određenim sredinama pribjega- vodilo pod izgovorom da unutar ove zajed-
oblasnog komiteta KPBiH Tuzla, do kraja vali rušenju objekata Islamske zajednice za nice djeluje dio službenika koji pripadaju
spomenute godine zatvoreno je preko 250 potrebe izgradnje puteva, pruga itd. Karak- “klerikalnoj muslimanskoj reakciji”. Bećiro-
mekteba. Aktivnosti organa vlasti na spre- terističan primjer je predstavljalo rušenje vić se osvrće na analizu jednog dokumenta
čavanju izvođenja mektepske nastave pro- džamije u Vogošći, koju je 31. maja 1952. o odnosu Islamske zajednice prema državi.
vodile su se i u narednim godinama. Pre- godine vojska zajedno sa zgradom turbeta Naime, Savezna komisija za vjerska pitanja
ma informaciji koju je Komisija za vjerska porušila do temelja, iako prethodno nisu ocjenjuje da unutar ove zajednice postoje
pitanja Bosne i Hercegovine dostavila 10. niti informirani organi Islamske zajednice. određeni “reakcionarni intelektualci” koji
oktobra 1951. godine Državnoj komisiji za Time je ovaj kraj s deset okolnih sela izgu- vrše neprijateljsku propagandu i djelatnost
vjerska pitanja, “vjeronaučna nastava ne bio posljednju džamiju, koja je ujedno bila protiv novog poretka. Prema navodima Ko-
izvodi se nigdje na teritoriji Bosne i Herce- jedina na prostoru od Sarajeva do Ilijaša. Pri misije, to su bili uglavnom pripadnici biv-
govine sem u mektebima, čiji je broj s oko rušenju džamije nisu uvažavana osjećanja ših građanskih stranaka (najvećim dijelom
1.000 sveden na 350”. i prava vjernika koji su to vrijeme postili u Jugoslavenske radikalne zajednice) i ustaški
Ukidanjem mekteba i zabranom rada mjesecu ramazanu. sljedbenici koji su u doba NDH bili glavni
medresa, izuzev Gazi Husrev-begove me- oslonac ustaške vlasti. U istom dokumentu
drese u Sarajevu, eliminirane su važne vjer- ISKORIŠTAVANJE MUSLIMANA U se navodi da su ovi pojedinci u prvim po-
sko-obrazovne institucije bošnjačkog naroda, VANJSKOPOLITIČKE SVRHE slijeratnim godinama izbjegavali otvoreno
naglašava Bećirović, čime je komunistička S ciljem postizanja diplomatske, politič- političko djelovanje te da su se eksponirali
vlast dobila otvoren prostor za “ideološko ke i ekonomske koristi, državni rukovodi- kao “idejni čuvari islama”.
prevaspitavanje“ širokih slojeva ovog naro- oci su nakon 1948. godine sve više shvatali Spektar optužbi protiv službenika Islam-
da. Ukidanje spomenutih vjersko-obrazov- važnost muslimanskog elementa i činjenice ske zajednice, navodi u knjizi Bećirović,
nih institucija zajedno s drugim državnim da u Jugoslaviji egzistira najbrojnija islam- bio je veoma širok, a kao najčešći razlozi
mjerama reduciranja vjerskih prava i slo- ska zajednica u Evropi, primjećuje Bećiro- u partijskim dokumentima navođeni su:
boda predstavljale su sastavni dio politike vić. Zahvaljujući tome, Islamska zajednica “ometanje izbora”, “lansiranje neprijatelj-
marginaliziranja Islamske zajednice u Bo- dobija sve važniju ulogu, tako da od 1949. skih parola”, “demonstrativno obavljanje
sni i Hercegovini. godine ova zajednica počinje uspostavljati religioznih dužnosti”, “pokušaj obnavljanja
ozbiljnije kontakte s inozemstvom. Podsti- organizacije Mladih muslimana”, “pomaga-
POSLIJERATNA OBNOVA KAO cani i usmjeravani od vlasti, čelnici Islamske nje odmetničkim bandama”, “povezivanje
NEDOSANJANI SAN zajednice svoju energiju usmjeravaju, pri- sa ostacima raznih građanskih stranaka”,
Umjesto očekivane pomoći u saniranju je svega, u pravcu razbijanja već stvorenih “učestvovanje u pobunama”, neprijateljska
ratnih posljedica, Islamska zajednica se u ne- negativnih predstava o progonu muslima- agitacija i propaganda za mektebe i masovnu
kim krajevima BiH suočila s oduzimanjem na u Jugoslaviji. posjetu džamijama”, “klevetanje narodnih
vlasti”, “štampanje i rasturanje letaka i in-
filtriranje u masovne organizacije s ciljem
Državni rukovodioci su nakon 1948. godine sve više pasivizacije njihovog rada” itd.
Kada je riječ o ukupnom broju uhapše-
shvatali važnost muslimanskog elementa i činjenice da nih članova organizacije „Mladi muslima-
u Jugoslaviji egzistira najbrojnija islamska zajednica u ni“, Bećirović piše da ne postoje pouzdani
podaci koji o tome govore. Ipak određenu
Evropi, primjećuje Bećirović. Zahvaljujući tome, Islamska predstavu pružaju podaci Savezne komisi-
je za vjerska pitanja. U jednom opsežnom
zajednica dobija sve važniju ulogu, tako da od 1949. referatu ove komisije, posvećenom pitanju
godine ova zajednica počinje uspostavljati ozbiljnije islama u Jugoslaviji, na nekoliko stranica se
govori o ilegalnoj organizaciji „Mladi mu-
kontakte s inozemstvom. Podsticani i usmjeravani slimani“, a Bećirović navodi da se za nju
od vlasti, čelnici Islamske zajednice svoju energiju kaže da je “prilikom hapšenja članova ove
organizacije 1949. godine brojala preko 800
usmjeravaju, prije svega, u pravcu razbijanja već stvorenih lica“. Prema naprijed navedenim podacima,
ukupno je uhapšeno 757 članova organiza-
negativnih predstava o progonu muslimana u Jugoslaviji. cije „Mladi muslimani“. n

STAV 9/6/2023 29