Page 56 - STAV broj 237

DRUŠTVO

Novopazarska tvrđava
s kulom Džebhanom

Novi Pazar, Sjeverni i najstariji
uzimanje abdesta
dio tvrđave

na Pazar pošli i 3. junija jesmo došli kod U napadu na Novi Pazar učestvovalo je oko Ustanici su opkolili zatečeno bošnjačko Crnom Gorom, ostavi ondje nešto vojske, a Sandžaku: u Starom Vlahu, Polimlju (od Pri- Posljednji krupan događaj i posljednji
Pazara, i Turci ne smedoše izaći u polje da 4.000 ustanika s osam topova. stanovništvo, među kojima je bilo dosta žena, sa ostalom vrati se na Novi Pazar, i udarivši boja do Vasojevića), Sjenici i Pešteri (sa Suho- uspjeh ustanika u Sandžaku iz ovog perio-
se bijemo, nego jesu se utvrdili u meterize djece i staraca u džamiji i njenom haremu, a odmah na varoš popali mnoge kuće, a Tur- dolom, Buđevom i Raždaginjom), Bijelom Po- da jeste bitka na brdu Kukutnici 12/24. jula
i svuda šance izkopali oko varoši. I onde 3 POKOLJ CIVILA KOD onda je uz vrisku i zapomaganje počeo njihov ke satjera u šanac, pa ih stane biti iz topova lju s Bihorom i Koritima. Karađorđe, na ovu 1809. godine, kada je vojska pod komandom
dana pomalo puškarasmo se: mi iz polja, a DEVLET-HANUM DŽAMIJE pokolj. Prema sačuvanom predanju, potoci i kumbura; i baš kad se zacijelo nadao da će vijest, obustavi sve pripreme za napad, diže Miloša Obrenovića, štiteći veliki narodni
oni iz meteriza, mamimo i(h) da bi izašli u Pri osvajanju dijela novopazarske varoši krvi su tekli malim sokakom koji ide i danas mu se koji dan predati, stigne mu onaj žalo- opsadu od Novog Pazara, pa žurno s jednim zbjeg, pobijedila vojsku kojom je zapovije-
polje pak nekteše, nego se biju iz meteri- dogodio se veliki i stravičan masakr civilnog pored zgrade novopazarskog zatvora u prav- sni glas od Kamenice”, odnosno o teškom odredom konjice pođe 10/22. juna, po jednoj dao Sulejman-paša Skopljak i potisnula je
za. A mi 6. junija u zoru udarimo na juriš, življa kako u samoj Devlet-hanum džamiji cu sadašnje Prvomajske ulice (nekadašnje porazu ustanika u bici na Čegru kod Niša. verziji, preko Golije i Dragačeva za Topolu, a prema Prijepolju.
i dade gospodin Bog, te o(d)ma(h) u varoš (kasnije poznatijoj kao Krnja ili Batal džami- Stambol džade). Narod je dugo vremena ovu Odnos Novopazaraca prema napada- po drugoj preko manastira Studenice i Gru- Dva ustanička odreda, Hadži Prodanov,
uićosmo, i tuna po čaršiji i po meterizu mlo- ja), tako i u njenom haremu i bližoj okolini. malu ulicu zvao Kanli sokače (Krvavo soka- čima i slobodi svog grada jasno ilustriraju že u pravcu Deligrada. Prilikom povlačenja koji je bio u Vasojevićima, i Milana Obreno-
go Turaka izgibe. I neki se zastaše Turci po Naime, onaj dio Novopazaraca koji nije uspio če) jer su potoci ljudske krvi tekli tog dana sljedeći stihovi: ustanička vojska je trpjela gubitke i u novo- vića između Drine i Uvca, povukoše se naj-
kućama. I onda se dosta naši(h) izraniše, da se domogne novopazarske tvrđave, iako ovim sokakom. Branitelji tvrđave i izbjegli “Kad Turcima sitna knjiga dođe pazarskoj varoši od muslimana zabarakadira- kraćim putevima, prvi u Stari Vlah, a drugi
i pogibe 20 momaka. A mi kad vidimo da ih je dijelilo svega nekoliko stotina metara Novopazarci u tvrđavi su bespomoćno sa zi- Ostaviše divit i hartiju, nih u svojim kućama. Takvih diverzanata u u Užice, mjestimice uznemiravani od osman-
naši iz neznanja ginu, a mi poč(n)emo pali- od nje, pošto su im ustanici bili za petama, dina tvrđave gledali monstruozna događanja Poskidaše svilene ćurkove, novopazarskoj varoši uhvaćeno je 16 i svi su ske vojske. Tako se bezuspješno završio Ka-
ti i sve popalimo do grada i do reke Raške, pokušali su da nađu utočište u ovoj džamiji koja su se zbivala na nekoliko stotina meta- Pa uzeše budak i motiku, oni bili strijeljani. rađorđev pohod na Sandžak.
koja preko sred varoši teče. I sa one strane i njenom haremu (dvorištu). ra od njih. Današnji očuvani dijelovi zidova Za tri dana i dve noći tavne, Povlačenje nije posljedica neuspješnog
vode ima još pol čisla kuća što osta, ne mo- U pitanju je džamija koja je porušena od ove džamije svojevrsni su novopazarski zid Od Srba se dobro utvrdiše, RANJAVANJE KARAĐORĐA I vojevanja u Sandžaku, već na drugim fron-
gasmo u nered popaliti, zašto Turci i drugi Vakufskog odbora Novi Pazar po naređenju plača koji podsjeća na strahovit zločin Ka- Pa treći dan otpisuju Đorđu: POVLAČENJE USTANIČKE VOJSKE tovima. Ustanici su već bili osvojili veći
meteriz načinili, i ovamo dokle smo preu- Odeljenja za društvene službe Narodnog od- rađorđa i njegovih ustanika prilikom napa- Karađorđe, carski odmetniče, U jednom austrijskom izvještaju od 29. dio Sandžaka, očistili ga dobrim dijelom
zeli bezbroj Turaka što je izginulo i mlogo bora opštine Novi Pazar 1962. godine, kao da na Novi Pazar. Čemu si se bolan usudio juna 1809. godine piše: “Tumač Teodata, od osmanske vojske, vršeći istovremeno
pogoreli po kućama zašto nektedoše da se navodno “dotrajali objekat”, a koja se nalazila Na careve zemlje napadati, koji se vratio iz Beograda, izveštava da je od etničko čišćenje bošnjačkog življa. Da li
predaju. A 16 Turaka živi(h) jesmo u(h)va- preko puta današnjeg novopazarskog zatvora BOŠNJACI I ALBANCI Naš je Pazar bio i ostaće! verodostojnih ljudi doznao da su Turci opet bi u suprotnom Novi Pazar pao u ruke
tili i praćamo i(h) u Čačak. Onde pobliže, u Ulici oslobođenja (nekadašnji Hućumetski BRANE NOVI PAZAR Nijesmo ga prošnjom isprosili, potisli Srbijance iz Novog Pazara, i to s veli- ustanika, to je pitanje na koje je teško
ako bi kako mogli za kakvo roblje menjati, ili Rizabegov sokak). Danas postoji očuvan Čuvši da Karađorđe ide s vojskom na već na sablji junčaki dobili. kim gubitkom. Sam Karađorđe da je sigurno odgovoriti, ali bi u slučaju da se to zaista
a sada opet spremamo se, u ime Boga, sa one jedan dio zidova ove džamije. Novi Pazar, osmanska vojska, koja je držala Kako smo ga na sablji dobili, ranjen, ali da se i jedno i drugo vrlo strogo dogodilo izazvalo kolosalne posljedice:
strane vode da udarimo i što se bude slučilo u opsadi Pljakića u Deževi, koji je prije toga Bez sablje ga ni dati nećemo.” krije.” Poveo je sa sobom gotovo cijeli svoj ustanici bi definitivno ostvarili neposred-
(h)oćemo Vi javiti unapredak.” doživio težak poraz, napustila je bojište i po- Kapitulacija novopazarske tvrđave mogla korpus, ostavivši kao opsadnu snagu Pljaki- nu vezu s Crnom Gorom, a Bosna bi bila
U sljedećem pismu K. K. Rodofinikinu Isa-begova džamija, vukla se u pazarski grad radi odbrane Novog je, po svoj prilici, da ima za posljedicu pad ćeva odjeljenja i mjesne ustanike. Komandu odsječena od ostalog dijela Osmanskog
porušena 1935. godine
od 16/28. juna iz Topole Karađorđe između Pazara od Karađorđeve vojske. Dolazak usta- osmanske vlasti sve do granica Prizrenskog nad osvojenim dijelom Sandžaka povjerava carstva. Tada je izgledalo da će i ostala cr-
ostalog saopćava: “A sada vidim da vajde nika u novopazarski kraj pozitivno je djelovao sandžaka, pošto od Novog Pazara do Prizre- Milanu Obrenoviću. Duž ostalih dijelova nogorsko-brdska i hercegovačka plemena
nije unapredak postupati nego vojsku da i na razgorijevanje ustanka u Jelačkoj nahiji, na nije bilo utvrđenog osmanskog grada. I granice ostavio je manje odrede, a svu osta- poći za primjerom Drobnjaka i Vasojevića
povučem malo natrag. Tako sada jesam pi- Gornjem Ibru i na Kopaoniku. Ustanici iz kada su se spremali da grad na silu zauzmu lu vojnu snagu naredi da se prebaci u pravcu i prihvatiti se oružja. Srpska nesreća na
sao na sve starešine koji su preko Drine da ovih krajeva zauzeli su teritoriju uzvodno uz i dok je novopazarska tvrđava bila izložena Velike Morave. Za njim se polako povuče i Kamenici, koja je posljedica prije svega
se vrate natrag na ovu stranu i poziciju da Ibar do pred Mitrovicu i u blizini Vučitrna. bombardiranju srpske artiljerije, ustanici su ostala vojske u granice Beogradskog pašalu- nesloge srpskih vojvoda i nedovoljne ak-
upotrebe pokraj vode granicu da čuvaju. Zatim Karađorđe naredi da se privu- uhvatili tursko pismo kojim se s niškog fronta ka, ostavljajući osvojeni kraj. Prema nekim tivnosti ruske vojske, dovela je ne samo do
Također i ovom kraju, Ercegovini, jesam ku topovi i kubusi (vrsta velikog topa), pa javljalo braniteljima Novog Pazara o strašnoj podacima, Srbi su pri napadu na Novi Pazar kraha ofanzive u Sandžaku već i do ruba
zapovest dao od Pazara da se trgnu na pla- otpoče žestoko bombardiranje novopazar- srpskoj pogibiji na Kamenici. Tim pismom izgubili 70, a branitelji 300 ljudi. propasti ustaničku Srbiju. Sredinom lje-
ninu Goliju, od Senice da se trgnu na Javor ske tvrđave. Računao je da mu treba 7 dana hrabrili su ih da istraju u borbi protiv Srba, U skladu s rečenim, izdao je sljedeću na- ta osmanska vojska je uspostavila, iako uz
planinu, od Nove Varoši također na Javor, opsade da na predaju primora novopazar- obećavajući im brzu pomoć. Istovremeno stiže redbu: “Da od sad za živu glavu u Tursku ne veliku opasnost od hajdučkih presijeca-
a od Višegrada na Ponikve... A šta se kod ski garnizon. Grad su branili novopazarski i Karađorđu izvještaj s Deligrada o kamenič- zadevate niti koga u Tursku da šalje a pročim nja, komunikaciju koja je iz Rumelije išla
Pazara slučilo Vi pisali koje ne dvojim do garnizon, dijelovi Numan-pašine vojske i koj katastrofi i brzom nadiranju Turaka niz vojvodama javi da se ne usude u Tursku pre- preko Prištine i Novog Pazara za Bosnu
sad da niste razumeli: Turci u samom gra- varoška bošnjačka milicija. Moravu. Ovi događaji su bili spasonosni ne laziti niti kog ajdučki slati nikakvu trgovi- i ponovo uspostavila osmansku upravu
du ostaše kao u toru, a drugo sve je popa- Vuk Karadžić je ovako opisao borbu za samo za opkoljenu vojsku i stanovništvo u no- nu za život ne propuštati; a kakvu trgovinu u krajevima od Priboja i Nove Varoši pa
ljeno, ali eto sad njine sreće oće za sad da Novi Pazar: “Kara Đorđije, očistivši ona- vopazarskoj tvrđavi već su presudili sudbinu uhvate sve da imaocu oduzmu u begluk i preko Prijepolja i Bijelog Polja do Vaso-
ostanu pošto svu vojsku natrag povučemo.” ko onaj kraj od Turaka, i sastavivši Srbiju s cijele do tada od ustanika zauzete teritorije u da piše vladici pazarskom da ovamo izađe.” jevića, Bihora i Pešteri i Sjenice. n

56 19/9/2019 STAV STAV 19/9/2019 57