Page 60 - STAV broj 237

DRUŠTVO

su bježali pred Crvenom armijom, koja avioni nadlijetali grad bez dejstava. Tek je eskadrila izgubila još jedan avion. Tog
je bila manje od 100 kilometara istočno.” 12. i 13. aprila iz zraka je napadnut cije- 7. novembra britanski i američki avioni
Drugi historičar, Allan Mallinson, u jed- li grad. Pogođene su zgrade Suda i Pošte, bacili su na Sarajevo skoro 500 tona bom-
noj od svojih studija o toj temi tvrdi kako Vojne komande na Bistriku, Paviljon, Bi- bi. Jasno je da se među njima našlo dosta
su ljudi bili doslovno skuhani u požarima strik (pruga), sklonište u Velikom parku, bombi koje nisu eksplodirale, a koje da-
nakon bombardiranja. naselja Hrid, Bjelave i Skenderija, škola na nas radnici nalaze na gradilištima u tom
Vratniku, današnja Ulica Branilaca grada, dijelu glavnog grada BiH.
POČELO JE U APRILU hoteli na Ilidži i druge lokacije. Bombar- Sead Vrana piše kako je prva avionska
Posljednjih mjeseci Drugog svjetskog diranje Sarajeva odnijelo je oko 90 života bomba iz Drugog svjetskog rata nakon
rata saveznici nisu bombardirali samo i ostavilo značajnu materijalnu štetu. opsade Sarajeva pronađena 2005. godine
Njemačku, svoje su avione slali na neba i Uslijedilo je nekoliko mjeseci bez bom- na meandru veoma blizu lokacije Alipa-
drugih država, između ostalih i tadašnje bardiranja, a onda je došla 1944. godina. šin Most. “Pronađena je bomba američke
Jugoslavije. Bombardiranje se intenzivira Od januara te pa do januara 1945. godine proizvodnje. Zatim 2009. godine na južnoj
krajem ljeta 1944. godine, nakon što Rusi na teritoriju Bosne i Hercegovine save- strani grada na obroncima planine Trebe-
izbijaju na granicu između Rumunije i znički bombarderi ispustili su oko 3.400 vić pronađena je bomba koju sam identi-
Jugoslavije, a Hitler 26. augusta potpisuje tona bombi. Po podacima izvađenim iz fikovao kao francusku Ennvelope Lagere,
naredbu o povlačenju svojih snaga, prvo savezničkih arhiva koji se mogu naći na a 2011. godine na lokaciji Alipašin Most
iz Grčke, a onda s jugoistoka Balkana. Ne- internetu, u misijama je učestvovalo više pronađena je britanska bomba. Prve dvije
koliko dana kasnije, 1. septembra, počinje od 1.385 aviona (341 RAF-ov), oboreno je američka bombardera. Bacili su ukupno uništene ili teško oštećene. U servisu Ali- šteta i ostale žrtve još nisu ustanovljene. bombe bile su jako zahrđale, no posljednja
saveznička operacija “Ratweek”, koja je šest američkih i jedan RAF-ov. Sarajevo oko 500 tona bombi. pašin most uništeno šest lokomotiva i teš- 26. XII 6 nepr. zrakoplova bacili bombe je iskopana iz gline pa je očuvana u mjeri
trajala narednih šest dana. Cilj operacije je, prema podacima iz savezničkih arhi- Međutim, u izvještajima iz tih misija ne ko oštećene stanične instalacije, a na putu na Mostar, učinak nepoznat. Jedan nepr. da joj je moguće očitati žigove sa prednjeg
bio je usporavanje njemačkog povlačenja iz va koje su objavljene na internetu, bom- stoji da je u tim bombardiranjima ubijeno između Dervente i Doboja tri lokomotive zrakoplov srušen kod Konjica, 6 članova oživalnog dijela”, dokumentira šef Odsje-
Grčke preko bivše Jugoslavije. Međutim, bardirano najmanje 17 puta. Prvi datumi na desetine civila koji su se nalazili u izbje- i jedan blindirani vlak uništen. Visok broj posade izkočilo sa padobranom.” ka za uništavanje eksplozivnih sredstava
i nakon što je okončana, nastavljeno je bombardiranja Sarajeva koji se spominju gličkom logoru “Alipašin most”. Naime, “u žrtava u Sarajevu, a prvi ustaški puk potpuno u Federalnoj upravi civilne zaštite, koji u
bombardiranje ciljeva u Jugoslaviji. U u tim objavama jesu 14, 25. i 29. novembar proljeće 1942. godine njemačke vojne vlasti, uništen.” Britanci su u ovom napadu izgu- IZVJEŠTAJI O ŽRTVAMA svojim radovima navodi kako su avionske
narednih godinu dana savezničke snage 1943. godine. Grad su bombardirale jedi- zbog epidemije tifusa i velikog broja smrt- bili jedan avion koji se srušio kod Čitluka. Osim savezničke vojne dokumentaci- bombe, osim u Sarajevu, nađene i Bosan-
bombardirale su Sarajevo najmanje seda- nice 12. američke zrakoplovne armije. U nih slučajeva, odlučile su ukloniti izbjeglice Deseti napad izveli su ponovo Britanci 18. je, o zračnim napadima na Sarajevo pisa- skoj Krupi, Mostaru, Prozoru, Drvaru...
mnaest puta, odnosno, sedamnaest napa- drugom napadu bombardirane su kasarne iz Sarajeva i s Ilidže i okupiti ih na jedno novembra s 42 aviona i 187,5 tona bombi. no je i u nekim knjigama o partizanskim Hrvatska historičarka Marica Karakaš
da zabilježeno je u savezničkim arhivima. u Sarajevu i ciljevi u Travniku. Do polo- mjesto. Određeno je da to bude Alipašin Dva dana kasnije, uslijedio je jedanaesti formacijama. Tako Predrag Pejčić u knjizi Obradov bavila se žrtvama i posljedicama
Prema podacima nekih historičara, u tim vine 1944. godine ne postoje podaci o ak- Most, na kojem je po nalogu njemačkog napad. Isti cilj, “Sarajevo/West”, napalo je Prva i Druga eskadrila NOVJ donosi zani- savezničkih bombardiranja gradova i mje-
je napadima poginulo 529 ljudi. Kada je tivnostima bombardera sve do 27. juna, okupatora u aprilu 1942. godine otpočeta 25 aviona sa 62 tone bombi. mljiv podatak o pilotima britanskih avio- sta na teritoriju tadašnje Nezavisne Države
Bosna i Hercegovina u pitanju, ukupno je kada dva američka aviona bacaju pet tona ubrzana izgradnja naselja od drvenih bara- Dvanaesti napad desio se 21. novembra, na: “Sedmog novembra (operacija br. 157) Hrvatske. Po njenim podacima, ukupno je,
izvedeno 98 zračnih napada. bombi na aerodrom. Peti napad desio se ka. U strahu da se tifus ne proširi u gradu trinaesti napad obavljen je 3. decembra, ali odeljenje ‘spitfajera’, koje je predvodio po- u 640 savezničkih zračnih napada, ubijeno
“Bosanski Brod imao je 13 strateških 8. septembra, a cilj su bila dva željeznič- Sarajevu, izbjeglice od 20. maja do 2. juna je bombardiranje Alipašinog Mosta otka- ručnik Pajić s pratiocima – Lošič, Ivaniše- 5.246 osoba, a ranjeno je 3.514. Poginulo je
napada, Banja Luka je imala osam strateš- ka čvorišta u Sarajevu. Jedno je napalo 15 prebacuju iz grada u ovaj logor”, stoji u zano. “Sarajevo/West” gađalo je 12 bom- vić i Vrabič. upućeno je na zadatak lovačke 768 vojnika, a Bosanski Brod je bh. grad
kih, Višegrad je imao osam strateških, Mo- bombardera s 24 tone bombi, a na drugo članku historičarke Senije Milišić, koji je bardera RAF-a opet 19. decembra. Uku- zaštite formacije bombardera BAF, koja je koji je pretrpio najveća razaranja u ukupno
star sedam strateških, Bihać je imao šest čvorište, označeno kao “Sarajevo/West”, objavio Stav prije dvije sedmice. pno, u zvanično zabilježenim napadima Sarajevo tukla od 13.00-13.50 sa 140 avi- 61 napadu. U Bosanskom Brodu i okolini
strateških, Zenica je imala četiri strateška, 54 bombardera bacila su 160 tona bombi. Pretovarna željeznička stanica “Alipašin na Sarajevo sudjelovalo je najmanje 178 ona u tri naleta, i oko 18.00 časova sa 128 ubijene se 973 osobe. “Današnjim pravnim
Doboj je imao četiri strateška, Prijedor je Četvrtog novembra 1944. avion RAF-a most” bila je važno željezničko čvorište, a američkih i 154 britanska bombardera. bombardera u dva naleta, kada su potpu- rječnikom to se slobodno može nazvati pre-
imao dva strateška i jedan taktički, Liv- bacio je dvije tone bombi na željezničke 8. septembra 1944. godine bombardiran je Bacili su ukupno više od 1.013 tona bom- no razoreni železnička stanica Ali-Pašin komjerno i neselektivno bombardiranje”,
no je imalo dva strateška, Drvar, Bosanska instalacije. Bio je to jedini noćni napad na logor s mnogim njegovim žiteljima, najve- bi. Dva američka i jedan britanski bom- most i nemačke kasarne.” kazala je Karakaš Obradov.
Krupa, Bosanska Gradiška i Bosanski Novi ciljeve u Sarajevu. Dan kasnije, američki ćim dijelom izbjeglicama iz istočne Bosne. barder su oboreni. O bombardiranju Sarajeva 7. novembra Žrtve Drugog svjetskog rata u Jugo-
imali su po jedan strateški napad, Fojnica bombarderi nisu bili uspješni. U izvještaju Broj ukopanih u zajedničkoj grobnici bio Ustaške vlasti u Sarajevu bilježe rezul- 1944. godine napisan je detaljan izvještaj slaviji popisivane su tri puta, 1947, 1950.
je imala jedan strateški, Rogatica je imala je napisano da nisu uspjeli da bombardi- je približno 200, dok se za 66 navodi da su tate djelovanja savezničkih bombardera. pilota koji su obavili tu misiju. Željezničko i 1964. godine, a pritom se broj civilnih
jedan strateški, Travnik dva taktička, Ko- raju cilj “Ali Pasin Most Marshalling Yard izgorjeli, kao i da je jedan broj ljudi razne- Tako u njihovim dokumentima stoji kako čvorište u Sarajevu, tvrde oni, bilo je važna žrtava savezničkog bombardiranja od po-
njic imao je dva taktička napada, Bosanska near Sarajevo, Yugoslavia”. Kako stoji na sen u eksploziji. Tadašnje sarajevske novi- je u napadu na grad 29. novembra 1943. meta jer je predstavljalo jedini željeznički pisa do popisa znatno mijenjao. Po prvom
Otoka imala je jedan taktički napad, kao specijaliziranim internetskim stranicama ne ustvrdile su kako je ubijeno 300 ljudi. godine ubijeno 105, a ranjeno 145 Sarajli- put za bijeg njemačkih trupa koje su napu- popisu, u bombardiranju su poginule 4.134
i Bijeljina i Busovača. U odnosu na osta- o historiji Drugog svjetskog rata, podaci U savezničkim dokumentima misija ja. Zatim, da je 28. jula 1944. godine pogo- štale južni Balkan. Željezničku infrastruk- osobe, po drugome 3.719 osoba, a prema
le dostupne povijesne izvore, utvrđeno je o osmom napadu šestog novembra prilič- “Ali Pasin Most Marshalling Yard near đena kasarna, ali se ne navodi broj žrtava, turu su, kako stoji u izvještaju, “prethodnog trećem samo 665 osoba. “Kako su velike
da svi izvještaji o taktičkim zrakoplovnim no su nedorečeni. U nekim se izvorima Sarajevo, Yugoslavia” opisana je ovako: dok za dva novembarska napada navode tjedna dva puta napadale grupe od dva ili civilne žrtve i velika razaranja civilnih
angažmanima nisu otkriveni”, napisao je napad uopće ne spominje, dok u drugim “Cilj misije 130 od sedmog novembra bio je brojku od 173 mrtvih. Nakon bombardi- tri 37 eskadrona Wellingtona s malim ili objekata posljedica toga što su bombe ba-
u svojoj studiji Sead Vrana, ekspert za de- dokumentima stoji kako se Sarajevo spo- Alipašin Most u blizini Sarajeva. Ovaj cilj ranja u oktobru 1944. godine, ustaška taj- nikakvim uspjehom. Ovo bi bio treći po- cane iz velikih visina, to su bili takozvani
aktiviranje NUS-a. Vrana tvrdi i kako je minje tri puta: “Sarajevo, Alipasin Most, bio je visokog prioriteta u vrijeme kada je na služba pravi izvještaj u kojem se govo- kušaj operacije punog razmjera. Sudjelo- tepisi bombi, pa se nije previše ciljalo odre-
“ukupna količina bombi bačenih u tak- Sarajevo, Marshalling Yard i opet Saraje- napadnut jer su ga Nijemci koristili kao is- ri o velikom nezadovoljstvu Sarajlija zbog valo je 88 zrakoplova”. đene ciljeve”, kaže hrvatska historičarka
tičkim i strateškim napadima procijenje- vo, Marshalling Yards–12 Planes”. Podaci pomoć pri povlačenju iz Grčke. Zbog vojne bombardiranja grada i brojnih žrtava, te o Bombarderi su iz Italije poletjeli u 14 i dodaje da je veoma teško odrediti tačan
na na osam do deset hiljada kratkih tona”. o dva oborena saveznička aviona potvrđu- važnosti mete i činjenice da je meta bom- sve glasnijim zahtjevima za odlaskom Ni- sati. “Zavjesa od oblaka raščistila se do tre- broj civilnih žrtava iako je u svojim istra-
Bombardiranje Sarajeva u Drugom ju da je tog dana napadnut Alipašin Most. bardirana vizualno, bilo je veliko razoča- jemaca iz grada. nutka kada je eskadrila stigla do Sarajeva. živanjima provjeravala i izvore iz NDH i
svjetskom ratu počinje 6. i 7. aprila 1941. U izvještaju stoji da je otečen djelovanjem ranje za grupu što je gotovo u potpunosti U izvješću Glavnog stožera Ureda mi- Flak na meti je bio teškog kalibra i vrlo one kasnije. “Napravljena su tri popisa.
godine, kada njemački zrakoplovi gađaju flaka te da ga je posada napustila “bli- promašila cilj”, stoji u izvještaju u kojem nistarstva oružanih snaga od 28. novembra precizan”, izvještava pilot, dodajući kako Jedan je objavila Zemaljska konferencija
aerodrom u Rajlovcu. Dnevni list Jugo- zu Mostara”. Drugi oboreni avion bio je je napisano da je njemačka odbrana pogo- 1944. godine stoji sljedeće: “Djelat. nepr. je jedan avion oboren i prije no što je sti- 1947, a prema njemu je od bombardira-
slavenska pošta piše o sedam-osam aviona Mustang III iz 5. eskadrile SAAF, a pilot dila 24 aviona i ranila jednog zrakoplovca. zrakopl. 19. XII nekoliko nepr. zrakoplova gao do Sarajeva. Ostali su napali Alipašin nja poginulo 4.134 civila. Prema popisu iz
koji čine samo materijalnu štetu. Gradsko Linsley je oboren, vjerovatno iznad Alipa- U naknadnom izvještaju napisano je de- bacilo je u 17.30 sati nekoliko bomba na Sa- Most s visine od oko četiri i po hiljade 1950, poginulo je 3.710 civila u Hrvatskoj,
poglavarstvo Sarajeva donosi odluku o šinog Mosta. Sedmog novembra uslijedio taljnije i o rezultatima napada. “Sarajevske rajevo, bombe su pale na Hrasno, sjeverni metara. Zabilježeno je u izvještaju kako je a popis koji se odnosi na čitavu Jugoslavi-
uvođenju policijskog sata te zamračivanju je deveti, najjači napad na Alipašin Most, radionice za popravku naoružanja, plinske dio Koševa, Alipašin most, i 1 na Osman- nekoliko aviona, umjesto željezničkog čvo- ju iz 1964. govori o 1.721 žrtvi, tako da ti
grada jer su u narednim danima njemački u kojem je učestvovalo 85 RAF-ovih i 82 radionice, strojarnica, željeznička radionica pašinu vojarnu, ranjena su 4 domobrana, rišta, bombe istreslo na grad. U povratku popisi i nisu od velike pomoći.” n

60 19/9/2019 STAV STAV 19/9/2019 61