Page 37 - STAV broj 166
P. 37
mandat. Prema riječima Fijuljanina, od- Ismet Azizi Muhedin Fijuljanin
nosi Bošnjaka i Albanaca su, zbog svih
zajedničkih veza i bliskosti, kroz histori- Drage Pepića, u dijelu znamenitih lič- taj način jedna od najznačajnijih parla-
ju bili na visokom nivou, te da skorašnje nosti sandžačkih Bošnjaka. mentarnih stranaka u cijeloj Kraljevini.
potpisivanje Memoranduma o saradnji
između zastupničkih tijela dvaju naroda Prema zaključku Fijuljanina, osnivač i U skladu s osnovnim političkim opre-
to najbolje pokazuje. predsjednik političke partije “Džemijet”, djeljenjem svog predsjednika, Ferhad-be-
koja je okupljala najveći broj bošnjačkog ga Drage, glavni akcent u svom politič-
Prema podacima koji se mogu naći stanovništva na ovim prostorima u tom kom radu stranka će u tom periodu dati
na slobodnoj enciklopediji, “Džemijet” periodu, poslanik u parlamentima Kralje- prosvjetnom i agrarnom pitanju, zalažu-
(tur. Cemiyet – društvo, alb. Xhemijeti, vine Srba, Hrvata i Slovenaca, Ferhad-beg ći se za vjersko-prosvjetnu autonomiju i
potpuni turski naziv: İslam Muhafaza-i Draga, bio je najutjecajniji bošnjački po- maternji (“nacionalni jezik južnih mu-
Hukuk Cemiyeti – Islamsko udruženje za litičar u Sandžaku u prvim decenijama slimana”) u školama, te očuvanje vakuf-
odbranu pravde ili Društvo za očuvanje 20. stoljeća. Rođen je 1873. godine u selu ske imovine i izuzeće od agrarne reforme
muslimanskih prava) bila je regionalna Draga (u općini Tutin), kao treći po redu begovske zemlje. Politika “Džemijeta”
politička partija u Kraljevini SHS osno- sin uglednog Alije iz poznate bošnjačke po pitanju obrazovanja, izražena već od
vana 1919. godine sa sjedištem u Skoplju. porodice Pepić. početka rada stranke, formulirana je i u
Iste godine, u Sarajevu 16. februara osno- zvaničnom stranačkom glasilu Hak, koji
vana je Jugoslavenska muslimanska or- U monografiji Sandžački Bošnjaci o u svom serijalu Današnje potrebe iz 1920.
ganizacija (JMO), stranka jugoslavenskih Ferhat-begu Dragi i “Džemijetu” piše: godine donosi tekst u kojem se konstan-
muslimana u Kraljevini SHS i Jugoslaviji, tira da, “ako država priznaje jedan narod,
čiji je lider bio Mehmed Spaho. “Prvih godina svog političkog anga- onda mora priznati i njegovu tradiciju i
žmana, u vremenu do kraja Prvog svjet- jezik, jer kao što nema vlasti bez naroda,
“Džemijet” je osnovan kao organi- skog rata, Ferhad-beg Draga svoje aktiv- tako ne može biti ni vlasti nad narodom
zacija (udruženje) za zaštitu prava mu- nosti usredsređuje uglavnom na borbu za koji nema svoj jezik”.
slimana, a Skoplje je u tom periodu bilo ostvarenje vjersko-prosvjetne autonomije,
centar mnogih političkih i drugih aktiv- zalažući se za uvođenje maternjeg jezika i U to vrijeme širom Sandžaka i na po-
nosti ne samo bošnjačkog nego i ostalih latiničnog pisma u školama na području dručju Kosova i Makedonije sprovodile
južnoslavenskih naroda. Prije “Džemi- tzv. južnih zemalja (Srbije i Makedonije). su se masovne akcije etničkog čišćenja
jeta”, u njemu je 1908. godine održana U aktivan politički život tek formirane i otvorenog terora prema bošnjačkom,
i konferencija srpskih prvaka, koja se Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca uk- turskom i albanskom stanovništvu. Re-
označava kao prvo javno političko orga- ljučuje se s partijom ‘Džemijet’, koju je, agirajući na sva ta dešavanja, poslanici
niziranje srpskog naroda u modernom zajedno sa starijom bratom Nedžibom, “Džemijeta” uputili su februara 1921.
smislu te riječi, stoji u pojašnjenju au- i osnovao u Skoplju 17. decembra 1919. godine protestno pismo Predsjedništvu
torskog rada Fijuljanina o “Džemijetu”, godine.” Ustavotvorne skupštine Kraljevine SHS.
predstavljen kroz biografiju Ferhat-bega Uz konstataciju da se “u zadnje vrijeme u
Prve godine postojanja “Džemijetom” krajevima i nahijama Kosova, Prizrena,
upravlja Nedžib-beg Draga, nakon čije Sandžaka, Skoplja, Ohrida i drugih sva-
smrti, 1921. godine, vođenje partije na kim danom ubija na stotine djece i žena”,
Drugom kongresu 1922. godine preuzima u protestu se jasno ističe da “zulumi nad
Ferhad-beg, koji se do tada, zbog suko- muslimanskim stanovništvom od strane
ba s režimom Kraljevine SHS, nalazio u civilne vlasti prelaze svaku mjeru” i da se
inostranstvu (u Albaniji prije svega). Za- to nikako ne može dovesti “u sklad s osje-
hvaljujući velikom utjecaju kojeg je u tom ćajima čovječnosti i humanosti”.
periodu imao u narodu i velikom ugledu
njegovih osnivača, braći Pepić, “Džemi- Slične ocjene iznošene su i u stranač-
jet” postiže veoma dobre izborne rezul- kom glasilu Hak, koji je, nakon reakcije
tate na parlamentarnim izborima 1920. i na paljenje skopske Burmali džamije, 18.
1923. godine, na kojima osvaja 8, odno- novembra 1924. godine zabranjen i time
sno 14 poslaničkih mandata, postajući na
STAV 10/5/2018 37
