Page 31 - Makaleler 2. Cilt

Bitkilerde Savunma Stratejisi 29

nen bir tür asit de salg›layarak di¤er yapraklar›n sald›r›dan haberdar olma-
lar›n› ve savunmaya geçmelerini sa¤lar.
M›s›r ve fasulye bitkileri ise düflmanlar›ndan korunmak için parazit ya-
flayan eflek ar›lar›n› adeta paral› asker gibi kullan›rlar. Yapraklar›na t›rt›l da-
dand›¤›nda özel bir kimyasal salg› salg›layan bu bitkiler eflek ar›lar›n› bu-
lunduklar› yere toplarlar. Eflek ar›lar› da larvalar›n› bitkiye sald›rm›fl olan
t›rt›llar›n üstlerine b›rak›rlar. Büyüyen eflek ar›s› larvalar› t›rt›llar›n ölümüne
neden olur bu da bitkinin kurtulmas›n› sa¤lar. Bitkilerin baz›lar› ise aleolu
kimyasal bileflikleri yap›lar›nda bulundururlar. Bunlar böcek ve hayvanlar
için bazen çekici, bazen korkutucu, bazen alerji yap›c›, bazen de öldürücü
olarak etkilerini gösterirler.
Örne¤in kelebekler çal› çiçekli bitkilere yanaflmazlar. Çünkü bu tür çiçek-
ler savunma sistemlerinin içinde "sinigrin" adl› bir zehir maddesi bulundu-
rurlar. Buna karfl›n kelebekler zehir maddesi tafl›mad›klar›n› bildikleri sal-
k›m çiçekli bitkileri tercih ederler. Buradaki ayr›m› kelebeklerin nas›l ö¤ren-
mifl olabilecekleri ayr›ca cevap bekleyen bir sorudur. Kelebe¤in bunu tecrü-
be ederek ö¤renmesi imkans›zd›r. Bitkinin tad›na bakmas› kelebe¤in sonu
olacakt›r. O halde bu bilgiyi kelebekler farkl› bir flekilde elde etmektedirler.
Akçaa¤açlar›n, özellikle fleker akçaa¤ac›n›n genç sürgünlerini ve yaprak-
lar›n› zararl› canl›lardan koruma düzeni ço¤u zaman insanlar›n ürettikleri
böcek öldürücülerden çok daha etkilidir. fieker akçaa¤ac›, gövdesinde bol
flekerli özsu olmas›na ra¤men, yapraklar›na "tanen" denen bir maddeyi gön-
derir. Bu, böcekleri rahats›z eden bir maddedir. "Tanen"li yapraklar› yiyen
böcekler kurtulmak için hemen daha az tanenli üst yapraklara ç›karlar. Oy-
sa üst yapraklar kufllar›n en çok u¤rad›klar› yerlerdir. Buraya kaçan böcek-
ler kufllar taraf›ndan avlan›rlar. fieker akçaa¤ac› bu stratejisi sayesinde böcek
sald›r›lar›ndan az zarar görerek kurtulur.
Orta ve Güney Amerika'da yetiflen bir asma bitkisi siyah ve yeflil t›rt›llar
ve k›rm›z› kelebekler için çok ideal ve çekici bir yiyecek türüdür. Öyle ki bu
böcekler, yavrular›n›n yumurtadan ç›kar ç›kmaz bu lezzetli yiyecekle besle-
nebilmeleri için, yumurtalar›n› asma bitkisinin yapraklar› üzerine b›rak›rlar.
Yaln›z burada çok önemli bir nokta vard›r. Bu kelebekler yumurtalar›n› b›-
rakmadan önce asman›n yapraklar›n› iyice kontrol ederler. E¤er bir baflka