Page 69 - Makaleler 2. Cilt

Sudaki Kusursuz Tasar›m 67

Susuz bir hayat›n varolabilmesi mümkün de¤ildir. Su, hayat›n temeli ol-
mas› için özel olarak tasarlanm›fl, her türlü fiziksel ve kimyasal özelli¤i ile
hayat için yarat›lm›fl bir maddedir. Yeryüzündeki milyonlarca çeflit canl› su
sayesinde hayatlar›n› sürdürür, yaflam için gerekli olan dengeler de suyun
varl›¤› sayesinde devaml›l›¤›n› korur.

Suyun fiafl›rt›c› Özellikleri

Suyun özellikle ›s›yla ilgili (termal) özellikleri dünya üzerindeki canl› ya-
flam›n›n süreklili¤inde büyük rol oynar. Bunlardan birkaç tanesini flöyle s›-
ralayabiliriz:
Bilinen tüm s›v›lar ›s›lar› düfltükçe büzüflür, hacim kaybederler. Hacim
azal›nca yo¤unluk artar ve böylece so¤uk olan k›s›mlar daha a¤›r hale gelir.
Bu yüzden s›v› maddelerin kat› halleri, s›v› hallerine göre daha a¤›rd›r. Ama
su, bilinen tüm s›v›lar›n aksine, belirli bir ›s›ya (+ 4°C'ye) düflene kadar bü-
züflür, daha sonra birdenbire genleflmeye bafllar. Dondu¤unda ise daha da
genleflir. Bu nedenle suyun kat› hali, s›v› halinden daha hafiftir. Yani buz, as-
l›nda "normal" fizik kurallar›na göre suyun dibine batmas› gerekirken, su
üstünde yüzer.
Suyun bu özelli¤i dünya üzerindeki denizler aç›s›ndan çok önemlidir.
E¤er bu özellik olmasa, yani buz suyun üzerinde yüzmese, dünya üzerinde-
ki suyun çok büyük bir bölümü tamamen donacak, göllerde ve denizlerde
hiçbir yaflam kalmayacakt›.
Buz eridi¤inde ya da su buharlaflt›¤›nda, etraftan ›s› çekilir. Bunun tersi
gerçekleflti¤inde ise, d›flar›ya ›s› verilir. Bu, "gizli ›s›" olarak bilinen kavram-
d›r. Tüm s›v›lar›n gizli ›s›lar› vard›r. Ancak suyun gizli ›s›s›, bilinen tüm s›-
v›lar›n en yükse¤i say›labilir. Ayr›ca suyun "termal kapasitesi", yani suyun
›s›s›n› bir derece art›rmak için gereken ›s› miktar›, bilinen di¤er s›v›lar›n çok
büyük bölümünden daha yüksektir.
Suyun gizli ›s›s›n›n ve termal kapasitesinin di¤er s›v›lara göre çok yük-
sek olmas› da denizlerin karalara göre daha geç ›s›n›p daha geç so¤umalar›-
n› sa¤lar. Bu nedenle Dünya'da kara üzerindeki ›s› farkl›l›klar› en s›cak yer
ile en so¤uk yer aras›nda 140°C'ye kadar ç›karken, denizlerin ›s› farkl›l›¤› en
fazla 15-20°C aras›nda de¤iflir. Ayn› durum gece-gündüz aras›ndaki ›s› far-