Page 664 - Üst Akıl İngiliz Derin Devleti'nin İç Yüzü 1. Cilt

662

1838'de kurulan bu ticaret sisteminin en önemli yanı, Osmanlı Dev-
leti'nin dış ticaret üzerindeki egemenlik hakkının büyük bir kısmını geri
dönüşü olmamak üzere kaybetmesiydi. Devletin önemli bir kaynağı olan

ithalattan ve ihracattan alınan ek vergiler sınırlandırılmış ve Osmanlı,
savaş gibi olağanüstü hallerde bu kaynaktan ek gelirler almaktan da mah-
rum kalmıştı. 367

Bu süreç sonucunda, Ortadoğu'da İngiliz ticaret hacminde olağan-
üstü artışlar oldu. Örneğin 1837'de İstanbul'a gelen 432 İngiliz gemisi

toplam 86.253 ton mal indirmişken, 1848 yılında bu rakamlar 1.392
gemiyle 358.422 tona yükselmişti. Artış giderek hızlandı ve 1856'da 2.504
gemiyle 898.753 tona ulaştı. 368 İngiltere, Osmanlı pazarını tam anlamıyla
hakimiyet altına almaktaydı; Osmanlı tüccarları ise gittikçe zayıflamak-

taydılar.

Osmanlı'da Kapitülasyonları Kaldırma Çabaları

Avrupalı Büyük Güçler (Düvel-i Muazzama), zayıflayan Osmanlı'da
gittikçe daha fazla nüfuz alanı oluşturmak için tüm güçleriyle bastırıyor-

lardı. Kapitülasyonlar yüzünden Osmanlı Devleti'nin eli kolu bağlanmış-
tı. Devlet, kendi gümrüklerini düzenleyemiyordu. Ülkede Türklerden
vergi alınıyor, fakat ticaret yapan yabancılardan vergi alınamıyordu.
Türk topraklarında yaşayan yabancılar, Türk hukukuna göre muamele

göremiyor, Türk mahkemeleri onları yargılayamıyordu. Bu insanlar, ülke
içinde milli olan hiçbir şeyin parçası değillerdi. Açıkça, Osmanlı toprak-
larında –oldukça ayrıcalıklı olarak– kendi ülkelerinin hukukunu uygulu-
yor; ticaret yaparak yerli halktan daha fazla para kazanıyor, buna karşın

vergiye tabi tutulmuyorlardı. Sağlık sektörü bile, yabancılara tanınmış
olağanüstü ayrıcalıklarla doluydu.

Kapitülasyonlar Osmanlı Devleti için açık bir yara gibiydi. Zaman
ilerledikçe bu yarayı kapatabilmek için Osmanlı yöneticileri de çeşitli
girişimlerin peşine düştüler.

ÜST AKIL İNGİLİZ DERİN DEVLETİNİN İÇYÜZÜ