Page 84 - Gizli El Bosna'da

82 'G‹ZL‹ EL' BOSNA'DA

S›rplar ve Yahudiler
Çetniklerin "Yahudi ba¤lant›s›"na bakmadan önce, S›rplar ile Yahudiler
aras›ndaki ilginç yak›nl›¤a de¤inmek gerekir.
Önceki bölümde, radikal S›rp milliyetçili¤inin özelliklerinden söz
ederken, S›rp kültürünün temelinde yatan seçilmifllik ve ezilmifllik kompleks-
lerine de¤inmifltik. Buna göre, S›rplar, kendilerini "seçilmifl" bir halk olarak gö-
rüyorlar, siyasi ve askeri yenilgilerini de "inançs›zlar›n" kendilerine karfl› ge-
lifltirdikleri birer komplo olarak de¤erlendiriyorlard›. Üstelik u¤rad›klar› ye-
nilgiler -ki bunlar›n en önemlisi Osmanl›'n›n boyunduru¤u alt›na girmeleriyle
sonuçlanacak olan Kosova Savafl›'yd›- onlar›n "seçilmifllik" payelerini azaltm›-
yordu, aksine bu yenilgiler "seçilmifl" olmalar›n›n bir sonucuydu.
Bu noktada dikkatli bir göz hemen fark edebilir; üstteki paragrafta özet-
lenen sosyo-psikoloji, Yahudilerin yüzy›llar boyu tafl›d›klar› inanç ve kültürün
neredeyse ayn›s›d›r. Kendilerini "seçilmifl" sayan, ama bu payelerine karfl›n -
‹srail'in kurulufluna dek- sürekli siyasi hezimetlere u¤rayan ve bu hezimetleri-
ni de "seçilmifllik"leriyle aç›klayan S›rplardan baflka bir di¤er halk daha varsa,
o da Yahudilerdir.
‹ki halk› kültürel ve psikolojik bir ba¤la birbirine yak›nlaflt›ran bu komp-
leksler, çeflitli dönemlerde birbirlerine sempati duymalar›na neden oldu. ‹lk
dikkate de¤er yak›nlaflma, 19. yüzy›l›n hemen bafl›nda gerçekleflmiflti. Encyclo-
padia Judaica'n›n yazd›¤›na göre, Djordje Petrovi¡ Karadjordje önderli¤inde yü-
rütülen ilk S›rp isyan› boyunca, Belgradl› zengin Yahudiler S›rp isyanc›lar›n
silah ihtiyac›n› karfl›lam›fl, onlara Osmanl› ordusuna karfl› kullanmak üzere
büyük miktarda silah ve cephane temin etmifllerdi. Bu "Yahudi ba¤lant›s›" son-
ra da sürmüfl ve Belgrad Yahudi cemaatinin önde gelenlerinden Almoslino,
Karadjordje'nin en yak›n adamlar›ndan biri haline gelmiflti. S›rp knezli¤i, bu
dostlu¤un bir sonucu olarak, Belgrad'›n kuzeybat›s›ndaki Zemun kentini Ya-
hudiler için "tahsis" edecek, Zemun'daki Yahudi cemaati tüm özel vergilerden
muaf k›l›nacak ve güçlü bir ticari merkez oluflturacakt›. 1825'den 1843'e kadar
Zemun'daki Yahudi cemaatinin önderli¤ini yapan Haham Judah Hai Alkalai
ise, Siyasi Siyonizm'in kurucusu olan Theodor Herzl'in en büyük öncüsü ola-
rak tarihe geçecekti. Nitekim Herzl'in dedesi olan Simon Loew Herzl de, Alka-
lai'›n müridlerinden biriydi. 23
Karadjordje isyan›ndaki ifl birli¤i ve bu "Zemun ba¤lant›s›", en az›ndan
bir bafllang›çt›. 19. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda, iki halk birbirlerine yine benzer
bir noktadan yak›nlaflmaya bafllad›lar. Uzun süren isyanlar ve d›fl güçlerin des-
te¤i sonucunda S›rplar›n 1878 y›l›nda Osmanl› egemenli¤inden kurtularak ba-
¤›ms›z bir devlet kurmalar›, Yahudileri oldukça etkilemiflti. Filistin'de bir Ya-
hudi Devleti kurmak istedi¤inde, buradaki Osmanl› egemenli¤i ile karfl› karfl›-