Page 156 - Atatürk Ansiklopedisi 1. Cilt

Atatürk Ansiklopedisi

Mesela Fatih zaman›nda Cenevizlilere verilen imtiyazlar bu
kabildendir. Nitekim bu imtiyazlarla aç›lan yol bilahare kendisin-
den sonra tevessü etmifl bulunuyordu. Ve bu imtiyazat, devletin
en kuvvetli zaman›nda vuku buluyordu ve bunlar, mahza
ihsan-i flahane olmak üzere vuku buluyordu.
Kanuni zaman›nda Venediklilerle bir ticaret muahe-
desi yap›lmak istenmiflti. Padiflah bunu flerefine muga-
yir buldu. Zira ona, göre muahede, müsavi devletler
aras›nda yap›labilirdi. Halbuki o zaman Venedikliler
bir bende makam›nda idiler. Öyle olmakla beraber
ona müsadatta bulunurdu. ‹flte bu müsaade kelimesi
bilahare (Kapitülasyon) kelimesi ile tercüme edilmifl-
ti. Bu, arz-i teslimiyete mecbur olanlar ve bir kal'a için-
de mahsur olanlar aras›nda kutlan›lan bir kelimedir.
Millet, evi ile ve esbab-i hayatiyesiyle ifltigalden
memnun olarak diyar diyar dolaflt›r›yorken, bu di-
yarlar halk› birçok imtiyazlara malik olacak çal›fl›-
yor, yani Fatihler unsur-u asliyi pefline takarak k›-
l›nçla fütuhat yapanlar, zaptolunan mematik ahali-
si kazand›klar› imtiyazlarla, muhtariyetlerle sa-
banlar›na yap›fl›yorlar ve toprak üzerinde çal›fl›-
yorlard›. Fakat efendiler, k›l›nçla fütuhat yapan-
lar, sabanla fütuhat yapanlara binnetice terk-i mev-
ki etmeye mahkumdur.
Bu bir hakikattir ki, tarihin her devrinde ay-
nen vakidir. Mesela Frans›zlar Kanada'da, k›l›nç
sallarken, oraya ‹ngiliz çiftçisi girmiflti. Bir müd-
det k›l›nçla saban yekdi¤eriyle mücadele etti ve
nihayet saban galebe çalarak ‹ngilizler Kanada'ya
sahip oldular.

~ 154 ~