Page 41 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)
P. 41
Phaàn I: Ñòa lyù töï nhieân, ñòa lyù haønh chính vaø daân cö 41
Đến khoảng 2 - 1 nghìn năm trước, trong tiến hóa địa chất Holocene, đây là giai đoạn
có biểu hiện nâng kiến tạo mạnh mẽ nhất ở đới kiến trúc nâng rìa vùng cửa sông Bạch
Đằng, trong đó có khu vực Quảng Yên. Thời gian này, mực nước biển có sự hạ thấp tương
đối, đồng thời lượng phù sa của hệ thống sông đưa ra dồi dào nên tích tụ các bãi bồi ngập
triều nổi cao, trên đó sú vẹt mọc dày đặc.
Khoảng thời gian từ 1 nghìn năm đến 7 - 5 trăm năm trước, vùng cửa sông Bạch
Đằng, trong đó có khu vực Quảng Yên nằm trong chế độ bồi tích vùng cửa sông châu
thổ diễn ra mạnh. Vì vậy, môi trường vụng biển chuyển hóa thành môi trường cửa sông
châu thổ với các bãi bồi ngập triều cao tích tụ bùn sét nâu hồng, nâu xám. Vào cuối thời
gian này, hệ đê cát thứ tư được hình thành kéo dài từ Bàng La - Đại Hợp sang Hùng
Thắng (Tiên Lãng). Dải đê cát này nối đảo Đồ Sơn với đồng bằng châu thổ bồi tụ tạo nên
bán đảo Đồ Sơn (ngày nay).
Trong giai đoạn này, có nhiều tài liệu lịch sử đã đề cập tới các hoạt động của con người
ở vùng cửa sông Bạch Đằng, trong đó có khu vực Quảng Yên: công trình đê đảo Hà Nam
(thời Lý - Lê), cửa Đại Bàng ở Kiến Thụy (thời Trần), bãi Nhà Mạc (Yên Hưng), đặc biệt
là trận thủy chiến Bạch Đằng năm 1288 ở khu Phà Rừng - Sông Chanh xảy ra trong môi
trường châu thổ, lúc đó lòng sông Bạch Đằng nông và hẹp hơn ngày nay .
(1)
Trong khoảng 7 - 5 trăm năm qua, mực nước chân tĩnh tiếp tục được nâng cao, lượng
phù sa sông ít, xâm thực của thủy triều mạnh, nhiều nơi không lắng đọng trầm tích quá
trình ngập chìm không đền bù do thiếu hụt bồi tích đã làm cho vùng cửa sông Bạch Đằng
chuyển từ kiểu cửa sông châu thổ sang kiểu cửa sông hình phễu như ngày nay.
Từ đó, quá trình bồi tụ lấn biển tại vùng cửa sông hình phễu Bạch Đằng, trong đó có
khu vực Quảng Yên bị ngưng lại. Các đảo bị thu hẹp diện tích, các khu vực bãi triều rộng
mênh mông bị các lạch triều xâm thực chia cắt và thu hẹp. Đồng thời, các dòng sông - kênh
triều bị xâm thực đào sâu và mở rộng lòng dẫn. Ở khu vực phía Tây, Tây Nam, trong đó
có khu vực Quảng Yên, châu thổ vẫn tiếp tục bồi tụ trong điều kiện ngập chìm có đền
bù bồi tích, tuy nhiên tốc độ bồi tụ không đều.
Hiện nay, ở vùng cửa sông Bạch Đằng, quá trình xói lở thống trị, trong đó ở phần
trung tâm vùng cửa sông quá trình lún chìm kiến tạo có vai trò khống chế. Tuy nhiên,
biến động xói lở bồi tụ gần đây trở nên phức tạp do sự can thiệp sâu sắc của con người.
Biển lấn hiện đại là đặc điểm cơ bản nhất, thể hiện sự thắng thế của biển trong quan
hệ tương tác sông - biển. Hậu quả của biển lấn là xói lở ưu thế so với bồi tụ, đường bờ
bị đẩy lùi về phía lục địa và bị chia cắt phức tạp; khí hậu toàn cầu nóng lên, mực nước
trung bình thực tế đang dâng cao, hiện tượng đầm lầy hóa, hiện tượng nhiễm mặn và
truyền triều sâu vào lục địa... và cả khu hệ động thực vật thích nghi điều kiện tự nhiên
lợ mặn.
IV. Khí hậu
1. Các yếu tố khí hậu
Quảng Yên là thị xã ven biển nằm trong vùng chuyển tiếp giữa miền đồi núi Đông
Bắc Bắc Bộ, cũng như chuyển tiếp từ lục địa ra biển nên khu vực này mang đặc trưng
(1) Trần Đức Thạnh: Tiến hóa địa chất vùng cửa sông Bạch Đằng trong Holocen, tlđd, tr.69.