Page 503 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn IV: Kinh teá  503

một nhánh đổ ra cửa Nam Triệu. Ngoài ra, Quảng Yên còn có một số con sông nhỏ khác
như: sông Bình Hương, Sông Hốt, Sông Khoai, sông Bến Giang... và nhiều kênh rạch ở
khu vực Hà Nam được hình thành từ quá trình quai đê lấn biển, sản xuất nông nghiệp.

Dưới các triều đại phong kiến, sông Bạch Đằng là một trong những tuyến giao thông
đường thủy quan trọng, đồng thời là con đường được nhiều triều đại phong kiến phương
Bắc sử dụng để xâm lược nước ta: Nhà Nam Hán (năm 938), Nhà Tống (năm 981), Nhà
Nguyên (năm 1288) và cả ba lần sông Bạch Đằng đều chứng kiến những chiến thắng
oanh liệt của quân dân ta trước các thế giặc mạnh.

Vào thời vua Lê Thái Tông, vua khuyến khích người dân đi khai khẩn đất hoang, mở
mang diện tích đất canh tác. Nhóm 17 vị Tiên Công đầu tiên đã cùng nhau sắm thuyền,
xuôi theo dòng Sông Hồng đến cửa sông Bạch Đằng, cùng nhau khai khẩn đất hoang,
quai đê lấn biển, lập xóm dựng làng. Sông Bạch Đằng cũng là con đường được các vị Tiên
Công lựa chọn mỗi khi quay về kinh thành Thăng Long.
Cũng vào thời Lê, đồn thủy ở Sông Chanh được xây dựng. Điều này cho thấy sự cố
gắng của Nhà Lê trong việc kiểm soát con đường huyết mạch này.

Sông Bạch Đằng, Sông Chanh cũng là con đường được nhiều vị vua, danh nhân lựa
chọn mỗi khi đến vùng đất Quảng Yên và được các vị vua đưa vào trong thi ca như:
vua Trần Thánh Tông với bài thơ “Ngự chơi phủ An Bang”, vua Lê Thánh Tông sau khi
duyệt sáu quân trên sông Bạch Đằng đã dừng chân tại bến Ngự và viết nên bài thơ “Bến
Ngự An Bang”.

Dưới thời Nguyễn, để di chuyển từ huyện lỵ đến các huyện khác, người dân chủ yếu
đi theo các cung đường chính:
Từ huyện lỵ qua Sông Chanh đi về phía Đông qua vùng sông xã Lưu Khê, thông đến
huyện lỵ Nghiêu Phong hoặc đi về phía Tây qua vùng sông Bạch Đằng, chuyển về hướng
Nam để đến huyện lỵ Nghiêu Phong.

Từ Sông Chanh đi về phía Tây ra cửa biển Bạch Đằng, từ sông Bạch Đằng qua các xã
Yên Hưng, Yên Trì đến Sông Uông.

Từ Sông Chanh đi về phía Đông qua cửa tuần Hoàng Lỗ đến cửa Lục thuộc huyện
Hoành Bồ hoặc đi về phía Bắc qua vùng sông Trí Xuyên lên đến huyện lỵ Hoành Bồ .
(1)
Về đò cầu, huyện Yên Hưng có một số bến như: bến đò Yên Hưng, bến Hải Lý, bến
Tranh, bến Yên Lập, bến La Khê.

Trong khoảng thời gian từ thế kỷ XV - XIX, thương mại được triều đình khuyến khích
phát triển, do đó hoạt động giao thông vận tải đường thủy ở Quảng Yên có bước phát
triển hơn. Ở khu vực bến Ngự bên bờ Sông Chanh, nhiều tàu, thuyền buôn của nước
ngoài đến tập trung ở khu vực này trước khi đi sâu vào trong đất liền đã tạo điều kiện
cho sự phát triển của các chợ bên sông. Sông Chanh, sông Bạch Đằng tiếp tục là những
con đường giao lưu buôn bán quan trọng lúc bấy giờ. Bên cạnh các con sông, vùng biển

(1) Xem Viện Nghiên cứu Hán Nôm, Ngô Đức Thọ, Nguyễn Văn Nguyên, Philippe Papin: Đồng Khánh
địa dư chí, sđd, tr.415.