Page 526 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

526  Ñòa chí Quaûng Yeân

nhằm tiếp tục làm sáng tỏ diện mạo thời tiền sử, Bảo tàng Quảng Ninh và Viện Khảo
cổ học đã tiến hành điều tra, khảo sát quy mô lớn tại di chỉ này. Tại vị trí khảo sát,
hiện vật gốm được chia thành hai loại: loại thứ nhất gốm xốp, mỏng, nhẹ, bên ngoài có
nếp nhăn, ít trang trí hoa văn; loại thứ hai xương mịn và đen hơn, nhiều mảnh có miết
láng ở bên ngoài. Đa số được trang trí hoa văn và khắc chải, đặc biệt có những mảnh
gốm có đường vạch đối xứng, gần gũi với phong cách gốm Phùng Nguyên, bên cạnh đó
còn hiện vật rìu, giáo, chuông đồng. Đến tháng 12/1997, cuộc thám sát thẩm định di chỉ
Đầu Rằm do Viện Khảo cổ và Bảo tàng Quảng Ninh tiến hành đã phát hiện dấu tích
cư trú ở khu vực vùng trũng Yên Ngựa trên núi Đầu Rằm nhỏ. Từ đó, các nhà nghiên
cứu đưa ra nhận định khu vực này có khả năng tồn tại hai lớp văn hóa sớm, muộn khác
nhau. Đầu năm 1998, tiếp nối những kết quả nghiên cứu trước đó, Viện Khảo cổ tiến
hành khảo sát, phát hiện một bộ di cốt người không nguyên vẹn ở sườn phía Tây núi
Đầu Rằm nhỏ, một lõi vòng đá và 100 mảnh gốm Đông Sơn kiểu Đường Cồ. Những hiện
vật đó là cơ sở để các nhà nghiên cứu đưa ra nhận định về “sự tồn tại của một loại hình
mới - loại hình biển của văn hóa Đông Sơn” . Tháng 5/1998, Viện Khảo cổ học phối hợp
(1)
với Bảo tàng Quảng Ninh và Sở Văn hóa - Thông tin tỉnh Quảng Ninh khai quật hai

hố có tổng diện tích 120 m với nhiều điểm di tích: di tích đống rác bếp, di tích mộ táng.
2
Các hiện vật được phân loại theo chất liệu bao gồm: hơn 100.000 mảnh gốm vỡ chưa kể
hàng chục nghìn mảnh gốm vỡ vụn không phân loại được và hàng trăm phế cụ, 466 hiện
vật bằng đá, 150 hiện vật bằng đồng, 159 tiêu bản bằng đất nung, 145 hiện vật bằng
xương, sừng và 2 hiện vật bằng sắt. Đánh giá về đợt khai quật này, các nhà nghiên cứu
cho rằng di tích Đầu Rằm là một khu di chỉ cư trú thuộc thời đại Kim khí. Cư dân cổ ở
đây có quá trình tụ cư khá lâu dài, ở giai đoạn sớm và muộn khác nhau: giai đoạn sớm
tương đương với nhóm cư dân Tràng Kênh, hay nói cách khác có khả năng tương đương
với giai đoạn Phùng Nguyên (3.500 - 3.000 năm cách ngày nay); giai đoạn muộn thuộc
văn hóa Đông Sơn (2.700 - 2.000 năm cách ngày nay).

Năm 2005, di chỉ Đầu Rằm tiếp tục được Viện Khảo cổ học phối hợp với Bảo tàng
Quảng Ninh và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh chọn làm địa điểm
khai quật. Các di vật thu được tại các hố khai quật khá phong phú bao gồm đồ đá, đồ
đồng và đồ gốm, trong đó mỗi khu vực lại có sự phân bố các hiện vật khác nhau. Khu vực
gần chân núi Đầu Rằm lớn, các nhà nghiên cứu tìm thấy 9 mảnh đồng và 4.550 mảnh
gốm xốp; khu vực chân núi Đầu Rằm nhỏ có nhiều hiện vật đá gồm mũi tên đá, bàn mài,
lưỡi cưa, lõi vòng và 243 mảnh gốm xốp; khu vực trên đỉnh núi Đầu Rằm nhỏ, các hiện
vật thu được rất đa dạng bao gồm đồ đồng, đồ gốm chủ yếu là gốm Đường Cồ, 11.318
hiện vật bằng đá, 6 kg đồ xương và 27,5 kg nhuyễn thể . Nhận xét về đợt khai quật này,
(2)
các nhà nghiên cứu cho rằng di tích Đầu Rằm tồn tại hai giai đoạn văn hóa: giai đoạn
sớm có nhiều mảnh gốm xốp, chắc và hiện vật đá, đây là một di chỉ xưởng không khác gì
di chỉ Tràng Kênh (Hải Phòng); giai đoạn muộn gồm các mảnh đồng, đá và các mảnh gốm

(1) Xem Nguyễn Văn Hảo: “Những phát hiện thời đại Đá mới của Quảng Ninh”, Những phát hiện mới
về khảo cổ học năm 1998, sđd, tr.182-184.
(2) Xem Nguyễn Thị Hảo: Địa điểm khảo cổ học Đầu Rằm trong các mối quan hệ với các di tích thời đại
Kim khí vùng Duyên hải Đông Bắc, tlđd, tr.14.