Page 528 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

528  Ñòa chí Quaûng Yeân

Những di tích, di vật của di chỉ Đầu Rằm đã chứng minh cư dân cổ Đầu Rằm có một
quá trình cư trú lâu dài, tuy ở hai giai đoạn phát triển văn hóa sớm muộn khác nhau
nhưng đều có trình độ văn minh cao. Cư dân Đầu Rằm biết kết hợp làm nông nghiệp
với đánh bắt cá, nhuyễn thể và săn bắt thú rừng. Nghề thủ công của cư dân Đầu Rằm
cũng khá phát triển. Họ giỏi chế tác công cụ bằng đá nhỏ. Đồ gốm Đầu Rằm rất giống
và mang nét đặc trưng của di chỉ Tràng Kênh (Hải Phòng) và hiện vật văn hóa Phùng
Nguyên. Điều đó chứng tỏ vào giai đoạn sớm cư dân cổ Đầu Rằm đã có mối quan hệ
rộng lớn với bên ngoài... Cùng với di chỉ Tràng Kênh, Bồ Chuyến, di tích Đầu Rằm đã
góp phần làm sáng tỏ con đường phát triển độc đáo của thời đại Kim khí vùng Đông Bắc
Việt Nam.

Với những giá trị lịch sử quan trọng, ngày 18/7/2012, di tích Đầu Rằm được Bộ Văn
hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 2627/QĐ-BVHTTDL xếp hạng di tích
Đầu Rằm là Di tích khảo cổ học quốc gia.

2. Di tích khảo cổ học gắn với chiến thắng Bạch Đằng năm 1288

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc, sông Bạch Đằng đã ba lần chứng
kiến quân và dân ta giành chiến thắng oanh liệt trước quân xâm lược phương Bắc. Đó
là chiến thắng Bạch Đằng năm 938 của Ngô Quyền, chiến thắng năm 981 của Lê Hoàn
và đỉnh cao là chiến thắng quân Nguyên - Mông năm 1288 của Hưng Đạo Đại vương
Trần Quốc Tuấn. Sông Bạch Đằng trở thành dòng sông lịch sử, bãi cọc Bạch Đằng trở
thành biểu tượng về truyền thống đánh giặc ngoại xâm bằng đường thủy của dân tộc
Việt Nam. Hiện nay, bên tả ngạn sông Bạch Đằng, thuộc địa giới thị xã Quảng Yên, tỉnh
Quảng Ninh, các nhà khảo cổ học đã tiến hành khảo sát và khai quật được ba bãi cọc
gắn liền với chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 gồm: bãi cọc Yên Giang, bãi cọc Đồng Vạn
Muối và bãi cọc Đồng Má Ngựa. Những phát hiện tại các di chỉ này là minh chứng cho
cuộc chiến anh dũng, mưu lược của quân và dân ta trong lịch sử cũng như khẳng định
những đóng góp của nhân dân Quảng Yên trong quá trình tham gia xây dựng và giữ bí
mật về trận địa cọc.

2.1. Di tích bãi cọc Yên Giang

Vào thời Trần, bãi cọc Yên Giang nằm ở cửa sông Chanh, sát với sông Bạch Đằng.
Đây là một chi lưu của sông Bạch Đằng dẫn nước ra biển. Cùng với dải đá ngầm Ghềnh
Chanh ở phía Nam, khu vực đóng cọc đã tạo thành một phòng tuyến chặn đầu Sông
Chanh, không cho thuyền giặc rút lui ra biển. Trải qua thời gian, quá trình bồi lấp phù
sa của hệ thống sông Bạch Đằng tạo nên những thay đổi về địa hình và dòng chảy, bãi
cọc hiện nay nằm trong khu Đầm Nhử, thuộc phường Yên Giang, thị xã Quảng Yên,
tỉnh Quảng Ninh. Nhân dân địa phương thường gọi là bãi cọc Bạch Đằng.

Năm 1953, nhân dân huyện Yên Hưng đắp đê Yên Giang đoạn qua bãi cọc để cải tạo
phù sa, bãi bồi ven sông Bạch Đằng thành ruộng lúa và đầm nuôi thủy sản nên dấu tích
cảnh quan cũ không còn. Các cây cọc gỗ bị vùi lấp trong đất và ngập trong nước hiện
nằm trong đê Sông Chanh, cách ngã ba Sông Chanh và sông Bạch Đằng hơn 400 m về
phía Đông.