Page 698 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

698  Ñòa chí Quaûng Yeân

2. Các trò chơi dân gian

Trò chơi dân gian là những hoạt động do người dân sáng tạo, mô phỏng những sinh
hoạt thường ngày, được lưu truyền qua nhiều thế hệ kết hợp cùng các bài vè hay đồng
dao với giai điệu hấp dẫn; đồng thời được cải biên, bổ sung để phục vụ nhu cầu giải trí,
giao lưu văn hóa, giúp người chơi phát huy sự linh hoạt, nhanh nhạy, xử lý tốt tình
huống trong cuộc sống.

Trong các dịp lễ hội trên địa bàn thị xã Quảng Yên, ngoài các nghi lễ tế trang trọng,
phần hội tổ chức nhiều trò chơi dân gian mang giá trị văn hóa, lịch sử và khoa học đặc
sắc như: bơi chải, cờ người, tổ tôm điếm, đánh đu, đấu vật, kéo co, thi đan lưới, chọi gà,
bịt mắt bắt vịt... Trong đó có thể kể đến một số trò chơi dân gian tiêu biểu như sau:
Bơi chải

Theo tư liệu lịch sử và khảo cổ, bơi chải xuất hiện cách ngày nay hàng nghìn năm.
Trên thân các trống đồng Ngọc Lũ, Hoàng Hạ, Sông Đà, Quảng Xương... đều đúc nổi
hình tượng đoàn người chèo thuyền: người cầm lái, người đánh trống, người chèo thuyền.
Có ý kiến cho rằng, bơi chải bắt nguồn từ hình thức luyện thủy quân của cha ông ta, sau
lan tỏa và hội nhập thành văn hóa dân gian, trở thành cuộc đua tài giữa các thôn, xóm,
xã, phường trong dịp lễ hội, gắn với nghi lễ của các địa phương sinh sống dọc theo các
con sông hoặc vùng biển. Bơi chải không đơn giản chỉ là trò chơi dân gian thông thường
mà còn chứa nhiều giá trị lịch sử - văn hóa, đặc biệt là tính chất tưởng niệm, tinh thần
thượng võ (rèn quân thủy chiến), yếu tố tín ngưỡng mùa vụ với cư dân nông nghiệp, ngư
nghiệp thông qua các lễ hội như: lễ hội Xuống đồng, lễ hội Cầu ngư...

Xưa kia, tại các xóm của xã Phong Cốc (nay là phường Phong Cốc) tổ chức bơi chải
tại sông Cửa Đình (phường Phong Cốc) với nội dung bơi dầm và bơi sào (gồm cả nam và
nữ). Tùy vào từng năm mà có thể là bơi dầm hay bơi sào. Bơi dầm gồm: 20 tay chèo, 1
lái trải, 1 chống lái, 1 chống mũi, 1 chỉ huy thổi còi hoặc đánh thanh la cầm nhịp (kiêm tát
nước) và 1 người phất cờ, chạy chèo. Bơi sào gồm có: 20 tay sào, 1 chống mũi, 1 chống lái,
1 chỉ huy hoặc đánh thanh la cầm nhịp (kiêm tát nước) và 1 người phất cờ, chạy chèo.
Bơi sào khó hơn bơi dầm, bởi mỗi một nhịp bơi sào vận động viên phải cắm sào, vuốt sào
và nhấn sào đúng nhịp và đều đặn, tránh lỡ nhịp. Trong quá trình bơi, người đánh lái,
người đánh mũi và toàn đội phải đồng tâm, phối hợp nhịp nhàng với nhau tạo thành sức
mạnh tổng hợp để đưa thuyền về nhanh nhất.

Người tham gia vào đội bơi chải là nam nữ thanh niên hoặc trung niên khỏe mạnh,
giỏi sông nước, gia đình không có tang trở, trước khi thi phải ăn chay, tắm rửa sạch sẽ,
cách ly với thú vui trần tục (phải kiêng kỵ như vậy bởi vì theo quan niệm của các cụ,
người dự thi là người được vào đất thánh thần nên phải khác giới trần tục ngoài đời) và
làm lễ cúng Thành hoàng, thần Nông.

Thuyền trải được làm bằng gỗ dẻ trắng hoặc gỗ táu, mũi thuyền được trang trí đầu
rồng. Kỹ thuật đóng trải phải đạt yêu cầu khi bơi không cản nước, hình dáng phải đẹp
mắt, càng bơi nhanh càng nổi cao và không tròng trành. Thường thì trải dài 13,7 m,
rộng 1,2 m và có từ 9 đến 12 thang để người bơi dầm ngồi hoặc người bơi sào có chỗ đứng.