Page 700 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

700  Ñòa chí Quaûng Yeân

Cách chơi tổ tôm điếm ngày xưa khá phức tạp, người ta phải dựng 5 điếm (giống như
cái chòi) trên cao, liên kết với nhau bằng dây sắt hoặc dây thép để đưa quân bài ở điếm
chia bài đến các điếm chơi bài. Người chơi ở trên điếm sẽ nhận những quân bài tổ tôm
được chuyền đến từ các dây sắt, dây thép.

Ngày nay, 5 điếm chơi được làm thấp hơn, cách xa nhau để đảm bảo bí mật quân bài
và cùng bao quanh một điếm lớn ở giữa sân. Điếm lớn ở giữa gồm vài chiếc bàn dùng làm
bàn chia bài và đặt những vật dụng cần thiết cho cuộc chơi. Người chơi ngồi trên điếm,
bên cạnh có một trống nhỏ và cờ để ra hiệu. Ngoài người chơi, tham gia tổ tôm điếm còn
có người giao bài (người chạy Trung quân), có nhiệm vụ vừa hát đọc quân bài, vừa đưa
bài từ bàn chia bài đến điếm của người chơi.
Khi thi đấu, người giao bài tiến hành hát đọc quân bài một cách rất văn hoa thông
qua các câu ca dao, tục ngữ, thơ, hò, vè, khúc hát... với nội dung có chứa tên của quân bài.
Ngay lập tức, những người chơi phải thính tai nhanh trí phán đoán quân bài và dựa
vào bài của mình để ăn hoặc không ăn quân bài đó. Người chơi giao tiếp với nhau không
phải bằng lời nói thông thường mà chủ yếu bằng tín hiệu gõ trống và màu sắc cờ. Những
tiếng gõ trống phải tuân theo quy luật định sẵn nhằm thông báo cho các điếm khác và
khán giả biết tình hình đường đi nước bước hoặc kết quả của cuộc chơi.

Cùng với các trò chơi dân gian khác, tổ tôm điếm đã tạo nên không khí vui tươi, sôi
động bởi những hồi trống rộn rã, màu cờ rực rỡ và tiếng hát trầm bổng của người giao
bài. Các nước đánh và chiến thuật trong trò chơi không ván nào giống ván nào, khiến
người chơi say mê, thích thú và thu hút đông đảo khán giả đến cổ vũ.

Cờ người
Cờ người là một trong số những trò chơi dân gian đặc sắc diễn ra trong các dịp lễ hội
tại Quảng Yên. Xuất phát từ môn thể thao trí tuệ là cờ tướng, cờ người có luật chơi như
cờ tướng với đầy đủ các tướng, sĩ, tượng, xe, pháo, mã, tốt. Tuy nhiên, bàn cờ người được
vẽ trên khoảng sân rộng, có kẻ ô như bàn cờ tướng, quân cờ (gồm 32 quân) là những
nam thanh nữ tú được người dân các xã, phường kén chọn, vừa phải đẹp người, đẹp nết.
Riêng tại Cẩm La, chọn 32 nữ tú (nữ đồng trinh mặc áo dài, đội mũ, đi hài) đóng quân
đỏ, quân đen, tướng ông và tướng bà, mỗi quân cờ ngồi trên một chiếc ghế con, bên ngoài
có một người đánh trống, một người phất cờ và hai đối thủ. Người cầm cờ phất vào ai thì
người đó di chuyển theo.

Tên quân cờ được làm bằng gỗ, có cán dài, người cầm mặc quần áo chỉnh tề bằng sa
tanh, áo dài thắt đai lưng xanh, đỏ (hai đội hai màu khác nhau), trên ngực áo in chữ
Nho, trên đầu đội mũ tượng trưng cho quân cờ như: mũ rồng của tướng ông, mũ phượng
của tướng bà, mũ cánh chuồn của các con sĩ. Các quân cờ (xe, pháo, mã) được viết thành
chữ trên mũ ống và trên ngực áo, các quân cờ tốt thì mặc quần áo chẽn, áo thắt đai
lưng như lính, ngực áo viết chữ tốt bằng chữ Nho màu đen, màu đỏ. Quân tướng mặc
phục trang, đầu đội mũ tướng, soái, mặc triều phục bá quan văn võ, chân đi hài thêu,
lọng che. Quân sĩ đội mũ cánh chuồn có tua vàng. Mỗi người trong đội cầm một chiếc
trượng phía trên có gắn biểu tượng quân cờ được chạm trổ tinh xảo, sơn son thếp vàng
lộng lẫy...