Page 702 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

702  Ñòa chí Quaûng Yeân

Chọi gà

Chọi gà (hay còn gọi là đá gà) là một trò chơi dân gian thường gặp trong các lễ hội.
Chọi gà trong các dịp lễ hội bắt nguồn từ thời Lý, là thú vui tiêu khiển của quan lại có
địa vị bấy giờ và phát triển đỉnh điểm ở thời Nhà Trần. Chọi gà không đơn thuần chỉ
là trò tiêu khiển, giải trí mà ở đó là sự kết tinh, chứa đựng biết bao nét đẹp văn hóa
truyền thống của dân tộc Việt Nam. Đồng thời, ca ngợi “sư kê” - những người luôn kiên trì
nuôi dưỡng, tỉ mỉ chăm sóc và luyện kê, để đem đến cho khán giả những chú kê thiện
chiến nhất, cùng những trận đấu nảy lửa đẹp mắt.

Tại Quảng Yên, vùng tứ xã xưa kia, gồm: Cẩm La, Yên Đông (nay thuộc phường Yên
Hải), Phong Cốc, Trung Bản (nay thuộc xã Liên Hòa) có những gia đình nuôi gà chọi rất
giỏi, chuyên cung cấp giống gà chọi cho nhiều gia đình nên ở đây trò chọi gà diễn ra rất
sôi nổi. Ngoài ra, các phường: Minh Thành, Hiệp Hòa, nhà thờ dòng họ (dòng họ Phạm
xã Liên Hòa) cũng tổ chức thi chọi gà trong dịp lễ hội, tế lễ tại nhà thờ dòng họ.

Trong các cuộc chọi gà, mỗi bên chuẩn bị gà, thường là gà đã được chăm sóc và tập
luyện ít nhiều từ trước theo một chế độ riêng, hai gà cho đấu phải là gà ngang cân ngang
sức, có khi một con hơi bé hơn, thấp hơn cũng được (miễn là thỏa thuận như bịt cựa, giới
hạn đến đâu là thắng...). Tùy theo quy định mà cho phép được gọt cựa cho sắc thêm để
có thể đá thủng diều đối phương hoặc ngược lại phải gọt cựa gà cho bớt nhọn, thậm chí
cắt đi hoặc bịt lại để gà có thể đấu được nhiều trận. Trường đấu thường là một bãi đất
phẳng, sạch cỏ, có vẽ một vòng tròn, có khi cắm cọc chăng dây, có khi căng vải thô cao
20 - 30 cm hoặc quây cót xung quanh. Trọng tài là một hoặc hai người được cả hai bên
tín nhiệm hoặc do dân làng cử ra.
Trận đấu chia thành từng hồi (hiệp) từ 5 đến 15 phút, giữa hai hồi có thời gian nghỉ
từ 5 đến 10 phút để chủ chăm sóc gà (xoa rượu, bóp thuốc, cho ăn uống, vỗ về, nắn bóp,
chườm mào...). Bắt đầu theo hiệu lệnh, từng chủ gà ôm gà thả nhẹ vào vòng đấu hoặc
gác hai cổ gà chéo nhau rồi buông tay ra. Gà nào chạy ra ngoài vòng là thua (có nơi quy
định chỉ thua khi một bên gà sởn lông gáy, kêu eng éc và chạy). Gà nào bị đá quỵ hoặc
bị đòn đau, chủ xin thua thì thôi. Có con gà không chịu chạy, quỵ xuống vẫn cứ cố đánh
đến chết thì thôi.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, ở một số xã, phường, trò chơi dân gian này dần bị
biến tướng, sới gà không còn là nơi thưởng thức những đường quyền, miếng đánh đẹp mắt
của các chú gà mà dần biến thành nơi tập trung của những con bạc khát tiền, làm mất
đi nét đẹp văn hóa truyền thống, kéo theo vô số hệ lụy, ảnh hưởng tới gia đình và xã hội.

Đánh đu

Đánh đu có thể xem là trò chơi “cảm giác mạnh” của ông cha ta từ xưa, một thú vui
được trai gái đồng quê rất say mê. Đây là dịp để cho người dân vui chơi, đặc biệt là các
nam thanh nữ tú sau một năm miệt mài học tập, làm ăn xa nay có dịp đoàn tụ đón xuân,
có điều kiện gần gũi, giao lưu, bày tỏ tình cảm với nhau, khá nhiều đôi trai gái đã nên
duyên trong những dịp cùng đu chung.

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, từ thế kỷ XII đã ghi nhận sự thịnh hành của trò
chơi dân gian là đánh đu. Trải qua gần nghìn năm, đánh đu vẫn được coi là trò chơi được