Page 707 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi  707

CHƯƠNG IV
VĂN HỌC - NGHỆ THUẬT

I. Văn học dân gian

Văn học dân gian là những sáng tác truyền miệng được tập thể sáng tạo nhằm phục
vụ cuộc sống sản xuất, đấu tranh, sinh hoạt của nhân dân. Cũng như văn học dân gian
ở các vùng khác, văn học dân gian Quảng Yên gồm hai bộ phận chính là văn xuôi dân
gian (thần tích, thần phả, truyền thuyết) và văn vần dân gian (ca dao, tục ngữ, vè).

1. Văn xuôi dân gian
1.1. Thần tích, thần phả

Thần tích, thần phả: là những sự tích, giai thoại, truyện kể... về các vị thần hoặc các
nhân vật lịch sử được nhân dân lưu truyền trong dân gian. Qua những hình ảnh, hành
vi mọi người truyền tụng, các nhân vật được thần thánh hóa.

Thần tích về Phạm Tử Nghi:

Theo thần tích còn lưu giữ ở đình Hải Yến, phường Yên Hải, thần Phạm Tử Nghi
họ Phạm, húy Thành, tự là Tử Nghi, là người Vĩnh Niệm, tổng An Dương, huyện An
Dương, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương (nay là phường Vĩnh Niệm, quận Lê Chân,
thành phố Hải Phòng). Thần sinh vào năm Hồng Vũ, là một người hiếu học, thông thạo
sách kim cổ, văn võ toàn tài, khỏe mạnh hơn người.

Một hôm, người nói với dân trong làng: “Ta muốn vãng du lên Kinh kỳ, nhân tiện
mang tiền thuế lên nộp”. Đến Bến Đông, thần thấy 200 quân lính triều đình đang
khiêng một cây gỗ lớn bèn bảo: “Kẻ trượng phu này có thể một mình vác được”. Quan
khâm sai nghe vậy lấy làm lạ bèn tâu lên vua. Vua hạ lệnh nếu chuyển được cây gỗ đó
sẽ trọng thưởng. Phạm Tử Nghi phụng mệnh, vác cây gỗ đến đặt trước ngự tiền (cung
điện nhà vua) khiến đất rung trời động, ai nấy đều phải kinh ngạc.

Nhân sự kiện đó, vua sai các quan văn võ truyền hịch thi tài nghệ, biết được tài của
thần hơn người, không ai theo kịp, tất cả đều nể sợ nhường tài rồi tâu lên vua. Có người
nói rằng, Phạm Tử Nghi có sức khỏe hơn người, các quan văn võ không ai theo kịp
nhưng chưa từng qua khảo thí khoa cử, lại còn nghị luận nói năng không kiêng sợ gì ai,
giả không có chí đoạt ngôi cướp nước, không thế chẳng bằng lấy cớ gì mà giết đi. Nhà
vua thấy vậy liền cho gọi thưởng, nói rằng: “Quả là sức mạnh hơn người, nếu mà địch
được cả ba voi dữ thì ta gả con gái ta là Công Khương, phong ấn Đại tướng quân”. Thần
bái phục tâu rằng: “Thần vốn thác thân làm kẻ phàm phu, chưa từng am hiểu loài voi
để địch lại chúng. Nguyện xin cho thần về nhà tập luyện ba tháng rồi xin trở lại nghe
lệnh”. Vua đồng ý cho.

Phạm Tử Nghi trở về quê, đắp một con đường dài, hai bên đắp các gò đất để luyện tập
võ nghệ, dùng gậy đập phá. Thời ấy mọi người đều khen là tướng Thiên Lôi giáng trần,
nhân dân cũng từ đó mà đặt tên đường là đường Thiên Lôi. Đủ hạn ba tháng, thần đến