Page 710 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

710  Ñòa chí Quaûng Yeân

Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn hỏi tên con sông và được biết đó là một con sông
ngoài bãi chưa có tên, ông liền đặt tên là Sông Khoai. Sau này, bờ bãi được khai hoang,
Sông Khoai được lấy làm tên cho một xã tại Quảng Yên.
Truyền thuyết về đình Trung Bản (xã Liên Hòa): Khi quân Nguyên - Mông bị
đánh bại trên sông Bạch Đằng, buổi chiều ngày 09/4/1288, bọn sống sót chạy vào vùng
gò đồi khu Hà Nam. Trong khói lửa mịt mù, Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn cưỡi
trên mình con ngựa hồng to lớn, chỉ huy quân đội Nhà Trần truy kích quân địch trên các
gò đất cao. Khi vượt qua gò đồi (nay thuộc thôn Trung Bản, xã Liên Hòa), tóc ngài bị xổ,
phải dừng lại chống kiếm buộc tóc. Hình ảnh vị danh tướng ung dung, bình thản trong
chiến đấu đã để lại dấu ấn không thể phai mờ trong binh sĩ và dân binh Nhà Trần . Sau
(1)
này, chiến trận thắng lợi, những người dân chài lưới quanh vùng bèn lập đền thờ ông ở
ngay trên gò đất nơi ông chống kiếm búi lại tóc, ngôi đền sau được dân làng xây dựng
quy mô thành đình Trung Bản.
Truyền thuyết về đền Quan Đại (xã Tiền An): Tương truyền, sau khi hai ông
Trương Quốc Dụng và Văn Đức Giai - người có công trong trận dẹp cướp biển Tạ Văn
(3)
(2)
Phụng và giặc Tàu Ô ở đồng Trũng Hồ (xã Tiền An) tử trận, hai con voi trận của các
ông đã đưa chủ về khu rừng trúc (nơi đền Quan Đại hiện nay), giẫm nát và làm quang
cả một khoảng rừng trúc để đặt thi thể chủ nhân và nằm phục bên cạnh. Hôm sau, dân
làng tới chôn cất thì thấy mối đùn lên thi thể hai ông thành hai ngôi mộ lớn. Hai con
voi của hai ông cũng nhịn ăn chết theo chủ. Dân làng La Khê rất tôn linh, ngày ngày
đến hương khói để tỏ lòng biết ơn các vị trung thần. Sau đấy, làng La Khê có nạn hổ
lang. Một con hổ về quấy phá dân làng, bắt trâu bò, bới xác người ăn thịt, nhân dân địa
phương bèn lập đền thờ hai ông, nạn hổ lang tự nhiên hết. Ngôi đền rất linh thiêng,
quanh năm nhân dân đến hương khói.
Truyền thuyết hang Các Cụ: xưa kia, có 17 tên cướp biển đã lên đảo Hoàng Lỗ
cướp bóc, dân làng phải mang tài sản, lương thực và trâu bò vào hang trú ẩn. Phía
ngoài hang do hai cụ Trần Đình Sơn và Nguyễn Văn Lộc canh gác. Bọn cướp mai phục
ở cánh đồng Mã Lẻ, nghe tiếng thách thức của cụ Sơn, cụ Lộc vọng ra. Chúng dùng kế
đi luồn phía sau lẻn lên cửa hang dùng dao chém chết hai cụ. Căm thù bọn cướp biển dã
man, dân làng đã cùng nhau xông lên tiêu diệt kẻ thù. Từ đó, tên hang Các Cụ được lưu
truyền trong dân gian đến mãi bây giờ.
1.2.2. Truyền thuyết ca ngợi những người có công khai hoang, lập nên làng xã
ở Quảng Yên

Truyền thuyết Hồ Mạch: Hồ Mạch thuộc khu 3, phường Yên Hải, gắn liền với quần
thể di tích Tiên Công (miếu Tiên Công và nhà thờ dòng họ Tiên Công). Bia “Phong Lưu

(1) Ban Quản lý các di tích trọng điểm Quảng Ninh: Khu di tích lịch sử chiến thắng Bạch Đằng năm 1288,
sđd, tr.135.
(2) Trương Quốc Dụng (1797 - 1864) quê huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh, đỗ Tiến sĩ, làm quan tới chức
Thượng thư Bộ Hình kiêm Phó Tổng tài Quốc sử quán. Năm 1862, ông nhận lệnh tổng chỉ huy chiến
dịch đánh dẹp giặc phỉ, chỉ huy quân sĩ cùng nhân dân Quảng Yên đánh đuổi bọn giặc cướp nước và
bè lũ tay sai của thực dân Pháp để bảo vệ biên cương, vùng hải đảo thuộc miền Đông Bắc của Tổ quốc.
(3) Văn Đức Giai còn gọi là Văn Đức Khuê (1807 - 1864) quê huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, đỗ Tiến
sĩ, khi đang làm Hải Yên tán lý quân bộ kiêm Hộ lý Tuần phủ Quảng Yên đã cùng quan đại thần
Trương Quốc Dụng đánh dẹp giặc.