Page 110 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 110
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
Бу ерда: М – ҳар бир тенг вақт оралиғида олинган меҳнат ресурслари- Т.в.Щукина меҳнат ресурсларини истеъмол қиймати асосида миқдо-
1
нинг сони; n – кузатувлар сони. рий баҳолаш усулини таклиф этади. Ушбу усулнинг моҳиятини келтира-
3. агарда маълумотлар ҳар-хил, яъни тенг бўлмаган вақт оралиғида диган бўлсак, меҳнат ресурсини «ишлаб чиқариш» учун кетган харажат-
олинган бўлса, у ҳолда, ўртача хронологик тортилган формуладан фой- лар (парваришлаш, таълим, такрор ишлаб чиқарилишини таъминлаш,
даланилади: жисмоний ва маънавий камолатга эга бўлиши ва ҳ.к. учун харажатлар)
орқали баҳолашни ва бунинг учун қуйидаги формулани тақдим этади.
(2.3)
O = П д * 20 + З + В (2.4)
т
p
ф
Бунда, М – i оралиқдаги ўртача қиймат,
i
p
t – i оралиқдаги иккита кузатув масофаси (ой ёки кунлар). Бу ерда, O – ишчининг (меҳнат ресурси) қиймат кўрнишидаги нархи
i
Ҳудудий меҳнат ресурслари тўғрисида батафсил ва тўлиқ маълумот- (баҳоси), шартли пул бирлигида;
га эга бўлиш учун статистика идоралари томонидан улар гуруҳланади. П – бир йил давомида истеъмол қилинган жон бошига тўғри келади-
д
Ушбу маълумотлар эса меҳнат ресурсларининг ҳам миқдорий, ҳам сифа- ган даромад, пул бирлигида;
тий характеристикасини изоҳлайди. Гуруҳларга бўлиб таҳлил қилинганда 20 – фаол меҳнат қилиш фаолиятига кириб келаётган ходимнинг ўр-
ҳудуд иқтисодиёти ва унинг тармоқларида, корхона ва ташкилотларида тача ёш даражаси;
ф
меҳнат қилаётган меҳнат ресурсларининг сони, ёши, жинси, малакаси, З – ҳақиқий ўртача йиллик иш ҳақи, пул бирлигида;
т
эгаллаган лавозими; ишсизлар категорияси учун ҳам таъкидланган пара- В – йил давомида жон бошига тўланган нафақалар ва имтиёзлар, пул
метрларнинг аксарияти ва яна бир қанча қўшимча маълумотларни жам- бирлигида.
лаш орқали гуруҳлаш амалга оширилади. Жаҳон банки томонидан эълон қилинган ҳисоботларда «инсон ка-
Бу эса ҳудуд салоҳиятини баҳолашда, ҳудуд иқтисодиётини ривож- питали» ва бошқа барча миллий бойлик элементларининг (ресурсла-
лантириш, инвестицион дастурларни ҳаётга татбиқ этиш, қўшимча ри) ишлаш муддати 25 йилни, уларнинг ҳар йиллик эскириш қиймати
4 фоизни ташкил этади.
2
иш ўринларини ташкил этиш ва умуман бой берилаётган имкони- Юқорида айтилган фикрларни умумлаштириб айтиш мумкинки,
ятлардан тўғри ва самарали фойдаланишда муҳим кўрсаткичлардан ҳудуднинг меҳнат салоҳияти – товар ва хизматларни ишлаб чиқариш учун
ҳисобланади. ишчи кучи таклифи сифатида намоён бўладиган аҳолининг иқтисодий
шуни қайд этиш лозимки, ҳудуднинг меҳнат салоҳияти ялпи ҳудудий
маҳсулотни яратишда, ҳудудни ижтимоий-иқтисодий ривожланишини фаол қисми тушунилади. Товар ва хизматларни ишлаб чиқариш учун
меҳнат ресурсларини ёллаш ва айирбошлаш жараёни ҳудудий меҳнат
таъминлашда иқтисодий омил сифатида иштирок этади. Ҳудудларда бозорида амалга оширилади.
мавжуд бўлган меҳнат салоҳиятига баҳо берилганда фақат меҳнат ре- Ҳудудий меҳнат бозори – бу «ишчи–иш берувчи» тизими муносабат-
сурсларининг сонини олиш етарли бўлмайди. Меҳнат ресурслари сони лари амалга ошадиган ва барча жараёнлар, хусусан, ишчи кучига талаб,
тенг бўлгани билан ҳудудларнинг ишлаб чиқариш ҳажми, уларнинг ишчи кучининг нархи, иш билан банд бўлишлик, иш ўринларининг яра-
ривожланиши ўртасида кескин фарқлар мавжуд бўлишини кузатиш тилиши, ишлаб чиқаришнинг қисқариши, ишдан бўшатиш, корхоналар-
мумкин. нинг ёпилиши ҳамда ишсизларнинг юзага келиши билан боғлиқ бўлган
Шунинг учун ҳудуднинг меҳнат салоҳияти тўғрисида фикр юри- комплекс тизимдир.
тилганда, меҳнат ресусрларининг ёши, билим даражаси, малакаси,
уларнинг маълумоти тўғрисидаги статистик кўрсаткичлар асосий
парамертлар сифатида эътироф этилади.
Миллий ҳисоблар тизимида барча активлар қаторида меҳнат ре- 1 Щукина Т.В. кадровая политика в системе государственной гражданской службы субъектов
сурслари ҳам баҳоланади. Бугунги кунда меҳнат ресурсларини Российской Федерации: концептуальные подходы и административно-правовое регулирование:
монография / Т.в. Щукина. – воронеж: иПЦ «научная книга», 2001.
баҳолашда бир қанча усуллар қўлланилиб келинмоқда. Уларнинг ичида 2 http://www.worldbank.org
110 111
