Page 115 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
ишлаб чиқарилган (яратилган) активлар:
МБ ТАРКИБИГА КИРИТИЛГАН АКТИВЛАР
МҲТ бўйича аниқланадиган МБ кўрсаткичларига монанд равишда
1.1. Моддий активлар: МБ ҳам қуйидаги тизим ости элементларидан таркиб топади:
I. МОЛИЯВИЙ АКТИВЛАР ► тўпланган мулклар, яратилган (ишлаб чиқарилган) моддий ва но-
– асосий фондлар;
– моддий айланма маблағ-лар- моддий активлар – уларнинг қиймати, тузилиши ва таркиби, ҳолати
нинг заҳираси; 1. Ишлаб чиқарилган ва ишлатилиши;
– қимматбаҳо буюмлар; (яратилган) активлар
– узоқ муддатга хизмат қилади- ► табиий ресурслар ва бошқа ноишлаб чиқариш активларининг мав-
ган истеъмол моллари 2. Ишлаб чиқарилмаган жудлиги, қиймати, захираси ва ҳолати;
(яратилмаган) активлар ► миллий бойликни акс эттирувчи бошқа барча активларнинг дина-
1.2. Номоддий активлар
(фондлар): микаси.
– қазилма бойликларни геологик 2.1. Моддий активлар: 2.2. Номоддий активлар хусусида гап кетганда, мамлакатда яратилган ва ишлаб
активлар
қидириб топишга қилинган ха- – ер; чиқариш жараёнида фаол иштирок этаётган асосий капитал категори-
ражатлар; – фойдали қазилмалар; – лицензиялар ясини ҳам очиб бериш муҳимдир. асосий капитал тушунчаси бизнинг
– дастурий таъминот учун маб- – биологик ресурcлар; – патентлар
лағлар; – сув ресурслари; – аренда бўйича истеъмолимизга ва статистик кузатувларга бозор иқтисодиётига ўтиш
– ҳар хил маданият ва саньат – бошқа табиий ресурслар. шартномалар жараёнида кириб келди. олдин ушбу категория «асосий фонд», «асосий
асарлари. – гудвил ва б.қ.
восита» тарзида юритилган.
– олтин монетар ва бошқа ўзлаштирма ҳу- Ўқув адабиётларида асосий воситаларни ҳисоблаш ва ундан фойда-
қуқлар; ланиш асносида яратилган маҳсулотлар ҳажми, унинг самарадорлиги
– нақд пуллар ва депозитлар;
– қимматли қоғозлар (акциядан ташқари); каби бир қатор категориялар назарий-услубий жиҳатдан очиб берилган.
– қарз маблағлари; II. НОМОЛИЯВИЙ АКТИВЛАР Булар сирасида «фонд қайтими», «фонд билан қуролланганлик», «фонд
– акциялар ва акционерлик капиталининг
бошқа шакллари; сиғими» ва бошқаларни келтириш мумкин.
– суғурта заҳиралари; аммо бизнинг тадқиқотимизда уларнинг ҳар бирига тўхталиб,
– қарздор – кредиторларнинг бошқа ҳи- унинг мазмун-моҳиятини очиб бериш масаласи эмас, балки Миллий
соблари;
– тўғридан-тўғри инвестициялар. ҳисоблар тизими бўйича статистик ҳисоботларда ҳисоби юритилаётган
ҳудудларнинг ижтимоий-иқтисодий салоҳиятига ва инвестицион муҳитга
2.4.1-расм. МБ таркибига киритилган активлар классификацияси. 1
Активларнинг ҳосил
давлатлар учун статистик андоза бўлган айланма активлар ва барча за- бўлиш манбаига кўра Активларнинг турига Жисмоний таркибига
кўра (молиявий
хиралар «баҳолар индексига» асосан қайта тикланиш қиймати бўйича (ишлаб чиқарилган ва ва номолиявий) кўра (моддий ва
номоддий)
баҳоланади. ишлаб чиқарилмаган)
МҲТ балансининг пассив ва актив қисмида махсус «қайта баҳолаш»
пункти акс эттирилган. Бунда элементларнинг қиймати давр охирида Материал таркиби МИЛЛИЙ
ҳисобланган баҳо сифатида намоён бўлади. Бундай баҳолашда, узлуксиз ва компоненти БОЙЛИК Майдонига
кўра
инвентаризациялаш усулидан кенг фойдаланилади ҳамда МБ ҳажми жо- бўйича
рий ва таққослама қиймат кўринишида аниқланади.
МБ тавсифини яққол тасаввур қилиш учун қуйидаги гуруҳларга бў-
Иқтисодий
Иқтисодиёт
либ акс эттирилган чизмани келтирамиз. вазифасига кўра Мулк шаклларига тармоқларига кўра
кўра
1 классификация активов, включаемых в состав национального богатства в соответствии 2.4.2-расм. Гуруҳларга бўлиб кўрсатилган МБ. 1
с концепцией Системы национальных счетов. http://www.grandars.ru/student/statistika/sostav-
nacionalnogo-bogatstva.html 1 Муаллиф ишланмаси.

11 11