Page 121 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
Мавжуд статистик маълумотлар орқали қолган ҳудудларни таҳлил
қиладиган бўлсак, 2015 йилда асосий капиталга киритилган инвестици-
ялар ҳажми яҲМга нисбатан Қашқадарё вилоятида – 43, Бухоро вило-
ятида – 40 ва Сирдарё вилоятида – 31 фоизни ташкил этган. Ушбу ви-
лоятларнинг яиМдаги улуши мос равишда 9, 7, 2 фоизларни ташкил
қилган. Бу эса киритилган инвестициялар билан бирга бир йил давомида
яратилган миллий бойлик ўртасида унчалик ҳам юқори боғлиқлик мав-
жуд эмаслигидан далолат беради. шу боис, ҳудудларни комплекс ривож-
лантириш чора-тадбирлари ишлаб чиқилаётганда барча омиллар ҳисобга
олиниши ва аниқ регрессион моделлар асосида оқилона иқтисодий
қарорлар қабул қилиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Ушбу фикрлар
монографиянинг кейинги параграфларида атрофлича талқинда баён
этилади.
Мамлакат иқтисодиётини технологик жиҳатдан янгилаш ижтимоий
меҳнат унумдорлигини ошириш, ялпи ички маҳсулотнинг энергия, мате-
риал сиғимкорлигини қисқартириш, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар
сифатини тубдан ошириш ва иқтисодиётни инновацион ривожлантириш-
2.4.7-расм. 2020 йилда мамлакат ҳудудларига киритилган инвестициялар
(асосий капиталга) ва яратилган ЯҲМ ҳажми, млрд.сўмда. га ўтказишнинг моддий асосларини яратиш имконини беради.
ваҳоланки, 2015 йилда Қорақалпоғистон Республикасида асосий ка- Жаҳон амалиёти кўрсатишича, жамғариш нормаси билан иқти-
питалга йўналтирилган инвестициялар ҳажми яҲМнинг 132 фоизини содий ўсиш суръатлари ўртасида кучли корреляцион боғланиш мав-
ташкил этган. жуд. Умумий тарзда уларни қуйидагича ифодалаш мумкин. Бошқа
олимларнинг фикрига кўра, бошқа омиллар ўзгармас бўлган шаро- шароитлар ўзгармаган шароитда мамлакатда жамғариш норма-
итда қайси бир минтақада асосий капиталга киритилган инвестициялар си қанчалик юқори бўлса, иқтисодий ўсиш суръатлари ҳам шунча-
юқори бўлса, ўша минтақада ишлаб чиқариш ҳажми ҳам юқори бўлади. лик юқори бўлади. Ривожланган мамлакатларда аҳоли жон бошига
1
аммо иқтисодиётда шундай ҳолатлар ҳам кузатиладики, ҳаддан ташқари тўғри келувчи ЯИМ ишлаб чиқариш барқарор ўсишининг 2 фоизга
капитал захирасининг кўплиги, капитал омилининг унумдорлигини па- ошиши, ЯИМдаги жамғармалар улушининг бир фоизга кўпайиши-
сайтириб, пировард маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига салбий таъсир га олиб келади. ХВФ (Халқаро валюта фонди) мутахассисларининг
ҳам кўрсатади. Чунончи, капитал захирасининг кўпайиши билан бирга тадқиқотларига кўра, ушбу нисбат ривожланаётган мамлакатлар-
меҳнат ресурсларининг ҳам сифат кўрсаткичи параллел равишда юқори да 0,5 фоизни ташкил этади. 1
бўлиб бориши зарурий шартлардан ҳисобланади. шуни таъкидлаш лозимки, жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози
Буни Тошкент шаҳри мисолида кузатиш мумкин: 2020 йилда ва ун- давом этаётган, жаҳон ва минтақавий инвестиция бозорларида рақобат
дан олдинги йилларда ҳам ҳудудда асосий капиталга йўналтирилган кучайиб бораётган бир шароитда мамлакатда яна ҳам қулайроқ инвести-
инвестициялар ҳажми яҲМнинг 50 фоизи атрофида бўлгани ҳолда, ция муҳитини яратиш, ишлаб чиқаришларни модернизация қилиш, тех-
меҳнат унумдорлигининг юқорилиги боис, ҳудудда яратилган мил- ник ва технологик янгилаш бўйича лойиҳаларни амалга ошириш учун
лий бойлик яиМнинг 19 фоизини (энг юқори кўрсаткич) ташкил этган хорижий инвестициялар жалб этилишини рағбатлантириш, шунингдек,
(2.4.7-расм).

1 «Миллий иқтисодиётга инвестицияларни жалб этишни фаоллаштириш» мавзусидаги
1 Абель Э., Бернанке Б. Макроэкономика. 5-е изд. – СПб.: «Питер», 2010. 175 с. республика илмий-амалий конференцияси маъруза тезислари тўплами. – Т.: ТМи, 2013, 6-б.

120 121