Page 26 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
боғлиқ эканлигини иқтисодчи олимлар ўз тадқиқотларида эконометрик га кўра, маконий салоҳиятнинг иқтисодий маъноси сифатида иқтисодиёт
таҳлиллар орқали исботлаб беришган. фанининг анъанавий фанлари, яъни макроиқтисодий ва микроиқтисодий
Миллий даромад кўрсаткичининг аҳоли табиий ўсишига нисбатан алгоритмларга таяниб, минтақани – квазидавлат ва квазифирма тарзида
юқорироқ даражада кўпайиши, табиийки, жон бошига тўғри келадиган таҳлил этиш лозимлиги таъкидланади.
даромаднинг ортишига олиб келади. Хусусан, бизнинг юртимизда кичик Бизнинг фикримизча, салоҳиятни минтақа хўжалигининг кенгайти-
бизнес ва хусусий тадбиркорлик учун яратиб берилаётган шарт-шаро- рилган такрор ишлаб чиқаришини (1.2.1-расм) таъминлайдиган шароит
итлар, иқтисодий сиёсатнинг адолатлилик принципи асосида олиб бо- ҳамда минтақа рақобатбардошлигини халқаро меҳнат тақсимоти неги-
рилаётгани, шунингдек, ҳудудий инвестицион дастурларнинг ўз вақтида зида юқорига кўтарувчи геоиқтисодий субъект сифатида таҳлил этиш
тўғри ва тезкорлик билан татбиқ этилиши иқтисодиётда янги иш ўрин- мақсадга мувофиқдир.
ларининг кўпайишига, оқибатда эса, ижтимоий-иқтисодий ривожланиш- 1.2.1-расмдан кўриш мумкинки, такрор ишлаб чиқариш фазаларида
нинг таъминланишига хизмат қилмоқда. ҳудудий бозор инфратузилмалари фаол иштирок этади ва улар томо-
Шунинг учун ҳам ҳукуматнинг ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий нидан амалга ошириладиган иқтисодий муносабатлар ўзаро доиравий
ривожланишини таъминлашга қаратаётган иқтисодий сиёсати айланув механизмини юзага келтиради. Бунда: ишлаб чиқариш инфра-
замирида мамлакатнинг иқтисодий ривожланишини таъминлаш, структураси ишлаб чиқариш фазасида; экологик инфратузилма барча
аҳоли фаровонлигини оширишдек, асосий мақсад ётади. фазаларда; тадбиркорлик инфратузилмаси тақсимлаш ва айирбошлаш
Ҳудудларда мавжуд иқтисодий ресурсларнинг (ҳудудий бойлик) фазаларида; иқтисодиётнинг истеъмол фазасида эса, ижтимоий инфра-
чекланганлиги туфайли ҳам ишлаб чиқариш имкониятларини ошириш- тузилма намоён бўлади. Бу ерда нафақат иқтисодиётнинг такрор ишлаб
нинг энг самарали усули  ўша ресурслардан оптимал фойдаланиш ва
юқори технологияга асосланган қўшимча капитал ресурсларни сафар- МАМЛАКАТНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ ТИЗИМИ
бар этишдан иборат. Бунинг учун эса, мамлакат/ҳудудларда инвестици-
он муҳитни соғломлаштириш ва унинг жозибадорлигини янада ошириш
бўйича мантиқий боғлиқликдаги таҳлилларни амалга ошириш долзарб Такрор ишлаб
чиқариш
масалалардан ҳисобланади. Ишлаб чиқариш Ишлаб чиқариш фазалари
иқтисодчи олим о.а.Бияков ушбу соҳада олиб борилаётган тадқи- инфраструктураси
қотларга конструктив ёндашгани ҳолда, масаланинг моҳиятини илмий- Тадбиркорлик
назарий ва илмий-услубий жиҳатдан очиб беришга ҳаракат қилган. Унинг тақсимлаш инфраструк-
тадқиқоти ва хулосаларига кўра, ривожланишнинг постиндустриал жа- тураси
Экологик
мият типида ишлаб чиқариш омиллари ўзининг маконли аҳамиятини инфраструктура
йўқотиб боради ва ҳудудий жиҳатдан бир-бири билан унчалик ҳам боғлиқ айирбошлаш
бўлмайди, ушбу жараёнда иқтисодий макон интеграллашган функцияни
Ижтимоий
бажара бошлайди. Бу эса Й.шумпетер томонидан айтиб ўтилган ишлаб инфраструктура
1
чиқариш омилининг тўртинчи элементидан кейинги ишлаб чиқаришнинг Инфраструк-
туравий
бешинчи мустақил элементини намоён этади. 2 айланиш истеъмол
о.а.Бияковнинг «маконий салоҳият» тушунчасини бир қатор олимлар: БОЗОР ИНФРАСТРУКТУРАСИ
о.Л.Тарана, е.н.акерман, а.а.Михалчук ва а.Ю.Трифоновлар ривож-
лантирдилар ва ўзларининг назарий қарашларини тақдим этдилар. Улар- 1.2.1-расм. 1

1 Шумпетер Й.А. история экономического анализа. – СПб.: Экономическая школа, 2004. 1 Мустафакулов Ш.И. Ҳудудларнинг салоҳияти: назарий ва услубий қарашларнинг тақ-
2 Бияков О.А. Региональное экономическое пространство: измерение использования по- қослама таҳлили. «иқтисодиёт ва инновацион технологиялар» илмий электрон журнал. №5,
тенциала: автореф. дис.д-ра экон. наук. – кемерово: 2005. 42 с. сентябрь-октябрь, 2016.

2 2