Page 28 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 28
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
чиқарилиши, балки унга хизмат қиладиган инфратузилмалар ўртасида Маълумки, тасарруфдаги даромадлар миқдори кўпайиб бориши би-
ҳам узвий боғлиқлик, ўзаро айланиш алгоритми амалга ошади. лан унинг таркибидаги истеъмол улуши камайиб, аксинча, жамғарма
Ушбу ўринда иқтисодий такрор ишлаб чиқаришни амалга оширишда улуши кўпайиб боради. Бу ҳолатни Дж.М.кейнснинг «асосий психоло-
мамлакатнинг иқтисодий салоҳиятидан максимал фойдаланиш, хусусан, гик қонуни» билан қуйидагича изоҳлаш мумкин: «...бизнинг инсон та-
барча моддий ишлаб чиқариш, меҳнат ресурсларини жалб этишда инвес- биатини яхши ўрганганимиз ва билишимиз, шунингдек, инсонларнинг
тициялар оқими ва уни самарали йўналтириш бўйича мавжуд ҳолатнинг ўтмиш тажрибасини синчиклаб таҳлил қилиш асносида ишонишимиз
таҳлилини амалга ошириш лозим. лозим бўлган асосий психологик қонун шундан иборатки, кишилар, да-
Юқорида таъкидлаганимиздек, инвестицион муҳит жозибадорли- ромадлари ўсиши билан ўз истеъмолларини ҳам оширишга мойил бўла-
ги, ҳар бир ҳудуднинг иқтисодий жиҳатдан тараққий этиши капитал дилар, аммо даромадлари ўсган даражада эмас» .
1
ва меҳнат ресурсларининг салоҳияти, ундан фойдаланиш даражаси- агар мамлакат ичида жамғариш тенденцияси инвестициялардан кўп
га боғлиқ. Умум қабул қилинган нуқтаи назарга кўра, айнан ҳудуднинг бўлса, унда бу мамлакатда экспорт импорт ҳажмидан кўпроқ бўлади.
иқтисодий салоҳияти ва унинг имкониятлари у ерда мавжуд бўлган бар- агар аксинча бўлса, бундай мамлакатнинг экспорт ҳажми унинг им-
ча мажмуавий ресурслардан самарали фойдаланиш орқали ҳаётий зарур портидан кам бўлади. Ўз имкониятларига қараганда ортиқроқ истеъмол
бўлган неъматларни ишлаб чиқариш билан белгиланади. қилувчи мамлакат ташқаридан, четдан жалб қилинадиган инвестициялар
1
яиМни харажатлар усули билан ҳисоблаганда, инвестициялар асо- ҳисобига ўз экспортининг импортдан ортиқ бўлишига интилади. Бундай
сий омил (ўзгарувчи) сифатида қайд этиладики, унинг ўзгариши яиМ- ҳолда жалб қилинган инвестициялар кредит тусини олади.
2
га тўғридан-тўғри боғлиқ эканини кўришимиз мумкин. Буни асосий Инвестицион фаолият, инвестицион салоҳият ва инвестицион
капиталга йўналтирилган маблағлар маъносида талқин қилишимиз ва, жозибадорликка таъсир кўрсатадиган омиллар таҳлили. инвестиция
айни пайтда, инвестицияларни номоддий активларга, интеллектуал фаолиятини тартибга солишда энг муҳим ва ҳал қилиниши лозим бўл-
мулкка, айланма активларга, шу жумладан, молиявий воситаларга ҳам ган масалалардан бири – чет эл инвестициялари иштирокидаги корхо-
тааллуқли эканини унутмаслик лозим. наларни ҳудудлар бўйлаб мақбул даражада бир текис жойлаштиришдир.
2
Чунончи иқтисодий ўсишни таъминлаш учун жамғариш ва инвес- Ҳудудларнинг табиий шарт-шароити, у ерда яратилган бизнес муҳит, иж-
тицияларнинг юқори суръатларда ўсишининг ўзи етарли бўлмайди. тимоий-сиёсий, ташкилий-бошқарув принципларининг адолатли йўлга
Иқтисодий ўсишни таъминлаш учун бевосита хорижий инвестициялар қўйилгани, аҳолининг бизнес юритишга ва тадбиркорликни амалга оши-
ҳаракатидаги тенденцияларни ҳам ҳисобга олиш, инсон капиталига ин- ришга бўлган иштиёқи, рискка мойиллиги ҳамда меҳнат ресурсларининг
вестициялар, юқори технологиялар ва техникани яратиш билан боғлиқ малакаси, турли хилдаги институционал тузилмаларнинг мавжудлиги,
бўлган билимларни ривожлантириш, илғор фан-техника ютуқларидан уларнинг ривожлангани каби омиллар инвестицион жозибадорликни на-
самарали фойдаланиш масалаларини комплекс ҳал этиш ҳам зарур. моён этадиган муҳим шартлардан ҳисобланади.
Мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий тизимини акс эттирувчи расмда Зоналарни ташкил этиш ва зонал сиёсат бўйича илмий тадқиқотларни
(1.2.1-расм) изоҳланганидек, иқтисодиётда кенгайтирилган такрор иш- олиб борган Ҳ.Р.Ҳамроев қуйидагиларни ўз тадқиқотларида батафсил
лаб чиқаришни йўлга қўйиш (иқтисодий фазалар назарда тутилмоқда), очиб берган.
глобаллашув шароитида корхона ва фирмаларнинг рақобатдошлигини Зонал сиёсат – бу мамлакатда эркин иқтисодий ҳудуд (ЭиҲ)ларни
ошириш, товар ва хизматларнинг истеъмолчиларга керакли ҳажмда етиб яратиш бўйича ҳамда регион, тармоқ, соҳа ва алоҳида корхоналарнинг
боришини таъминлашда инвестициялар алоҳида ўрин тутади. потенциалини чуқур ўрганиб, ушбу потенциални реализация қилиш ти-
зимини ишлаб чиқиш бўйича давлатнинг олиб борадиган чора-тадбир-
1 Акерман Е.Н., Михальчук А.А., Трифанов А.Ю. Типология регионов как инструмент лар мажмуаси бўлиб, унга мамлакатда шаклланган меҳнат тақсимотини
соорганизации регионального развития // вестник Томского гос. ун-а. Экономика. № 331.
С. 126-131. 1 Кейнс Дж.М. общая теория занятости, процента и денег. – М.: 1978.
2 Ғозибеков Д.Ғ. инвестицияларни молиялаштириш муаммолари. иқтисод фанлари док- 2 Ғозибеков Д.Ғ. инвестицияларни молиялаштириш муаммолари. иқтисод фанлари доктори
тори илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. – Т.: 2002. 15-б. илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. – Т.: 2002. 33-б.
2 2
