Page 33 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
ни, солиқ ва бошқа молиявий имтиёзларнинг мавжудлигига эътибор Мазкур рейтингда акс этган барча кўрсаткичларни ҳам мукаммал деб
қаратишади. бўлмайди, албатта. Уларда қуйидаги муҳим омиллар: макроиқтисодий
шунинг учун ҳам кўпгина ривожланган трансмиллий компаниялар сиёсат, инфратузилмаларнинг сифати, ишчи кучининг малакаси, валюта
(ТМк) тўғридан-тўғри инвестицияларни бирор бир мамлакат иқти- курсларининг тебраниб туриши, инвесторларнинг фикри, коррупциянинг
содиётига киритишдан олдин халқаро рейтинг агентликлари томонидан хавфи ва унинг даражаси билан боғлиқ омиллар акс этмасдан қолган.
эълон қилинадиган, хусусан, Жаҳон банкининг «Бизнесни юритиш» , Жаҳон банки томонидан эълон қилиб бориладиган рейтингда бизне-
1
Бутунжаҳон иқтисодий форумининг «Глобал рақобатбардошлик индек- сни очиш ва уни юритиш бўйича давлат томонидан яратилган маъмурий
си» , Тинчлик учун жамғармасининг «Давлатларнинг фаолиятсизлик таомиллар ўрин олган бўлиб, унда ҳам мамлакатнинг иқтисодий потен-
2
индекси» каби рейтинг кўрсаткичларига жиддий диққат қаратишади циалига тегишли бўлган асосий омиллар (бозор ҳажми, ишчи кучининг
3
(1.2.1-жадвал). нархи ва б.), шунингдек, потенциал инвестор дуч келиши мумкин бўлган
1.2.1 - ж а д в а л хавфлар инобатга олинмаган.
Инвесторлар учун инвестицион муҳит ва мамлакатларнинг Бутунжаҳон иқтисодий форуми томонидан эълон қилинадиган
жозибадорлигини намоён этадиган рейтинглар. 3 рақобатбардошлик индексида мамлакат ва унда мавжуд бўлган инсти-
тутларнинг ўрта муддатли даврда барқарор иқтисодий ўсишини таъ-
Рейтингни тузув- Баҳоланадиган Ахборотлар

Рейтинг чи ташкилотлар параметрлар манбаи минлаш имкониятлари бўйича маълумотлар эълон қилиб борилади.
Бизнесни юритиш Жаҳон банки Бизнесни юритиш Статистик ва ҳуқуқий Жуда катта ҳажмдаги статистик маълумотлар банки ва компаниялар
учун ҳуқуқий муҳит ахборотлар, экспертлар- бошқарувчиларидан ўтказиладиган сўровномалар асосида жами 113
дан сўровномалар номдаги ўзгарувчилар бўйича Глобал рақобатбардошлик индекси (The
Глобал рақобатбар- Бутунжаҳон Мамлакатларнинг Статистик ахборотлар Global Competitiveness Index) ҳисоблаб чиқарилади. Умумий фойдала-
дошлик индекси иқтисодий ижтимоий-иқтисодий ва компания раҳбар- ниш мумкин бўлган статистик маълумотлар жами маълумотларнинг 1/3
форуми параметрлари ларидан сўровномалар
Давлатларнинг Тинчлик учун Мамлакатда истиқомат Ахборотларни тўплаш қисмини ташкил этади, қолгани эса, турли хилдаги анкета-сўровномала-
фаолиятсизлик индекси қилаётган инсонлар ва таҳлил қилишнинг ри асосида тўпланади. 1
жамғармаси ва фаолият юритаёт- ички тизими Мазкур тадқиқотларда давлат/ҳудуднинг инвестицион жозибадорли-
ган компаниялар учун гини аниқлашнинг усул ва воситалари келтирилган бўлиб, фойдалани-
мавжуд хавфлар
лган формулалар инвестициялар жозибадорлигини интеграл баҳолашга
Мамлакатларнинг инвестицион жозибадорлиги бир қанча омиллар- хизмат қилади (1.2.2-жадвал).
га, яъни сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маданий, ташкилий-ҳуқуқий 1.2.2 - ж а д в а л
ва жуғрофий омилларга боғлиқдир. Ушбу омиллардан келиб чиқиб, Инвестицион жозибадорликни акс этадиган кўрсаткичлар тизими
инвесторлар мамлакатга инвестицияларни киритиш ёки киритмаслик Гуруҳ Кўрсаткич
тўғрисида қарор қабул қилишади. Жаҳон банки томонидан ҳар йили эъ- 1. Иқтисодий жозибадорлик Макроиқтисодий барқарорлик (mb)
лон қилинадиган «Doing Business» ҳисоботида турли мамлакатларнинг Меҳнат бозорининг самарадорлиги (mbs)
6700 дан ортиқ экспертлари томонидан 189 та мамлакатнинг бизнесни Инфратузилмаларнинг сифати (is)
юритиш бўйича (жами 10 индикатори) рейтинги эълон қилиб борилади
(булар бўйича тўлиқ маълумот монографиянинг 4-бобидан ўрин олган). Инстутларнинг сифат даражаси (isd)
Ички бозорнинг имконияти/ҳажми (ibh)

1 http:// www.doingbusiness.org Технологияларнинг ривожланиш даражаси (trd)
2 http://weforum.org Инновацион салоҳият (is)
3 http://ffp.statesindex.org
4 http:// www.doingbusiness.org, http://weforum.org, http://ffp.statesindex.org интернет сайт- 1 Schwab K. World Economic Forum: The Global Competitiveness Report. Geneva: World
лари орқали тайёрланган. Economic Forum, 2013.

2