Page 36 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
иқтисодиётда янги тушунча эмас, аммо мустақил Ўзбекистон шароитига
нисбатан алоҳида ишлаб чиқилмаган.
1
Бизнинг фикримизча, инвестицион муҳит – инвестицион жараён-
лар амалга ошадиган шароит бўлиб, у ҳудуднинг инвестицион фаолияти
ҳамда инвестицияларнинг риск даражасини аниқлайдиган сиёсий, иқ-
тисодий, ҳуқуқий, ижтимоий ва бошқа омиллар таъсирида шаклла-
нади.
ижобий инвестицион муҳитни яратиш масаласида иқтисодиётнинг
глобаллашувини асосий жараён сифатида талқин қилиш ва бунинг нати-
жасида инвестицион ресурсларга эга бўлиш кўламининг кенгайишини, 1.2.2-расм. 1
ўз навбатида эса, инвесторлар ўртасида ҳам рақобатнинг кучайишини на- инвестицион муҳит таркибига қуйидагиларни киритиш мумкин:
зардан четда қолдирмаслик лозим. агар биз четдан келадиган хорижий ин- Инвестицион салоҳият – мамлакатнинг инвестицияларни кириб ке-
вестициялар ҳажмини оширишни истасак, албатта, инвестицион муҳитни, лиши учун очиқлиги ва иқтисодий ресурслар заҳираларининг мавжуд-
ҳудудий шарт ва шароитларни бошқаларга (рақобатчиларга) қараганда лиги, уларнинг ҳажми билан белгиланади.
янада мақбул ва юқори даражага чиқаришни, шунингдек, ички (миллий) Инвестицион риск – инвесторларга яратиб берилган шароитлардан
инвестицияларни фаоллаштириш учун ҳам «иқлим»нинг қулай ва ортиқча келиб чиқиб, уларнинг даромад олиши ва/ёки уни йўқотиш эҳти-
рискдан ҳоли бўлишини таъминлашга эътибор қаратишимиз зарур. моллиги.
акс ҳолда, мамлакатга кириб келадиган инвестициялар ҳажмининг Инвестицион салоҳиятни 9 та гуруҳга бўлиб талқин қилиш мум-
кескин қисқариши, маҳаллий инвесторлар маблағларининг эса чет- кин (1.2.2-расм):
га чиқиб кетиши содир бўлади. Ушбу фикрларга келишимизга мазкур ► табиий-ресурс салоҳияти (фойдали қазилма бойликларнинг за-
соҳада илмий-тадқиқот ишларини олиб борган маҳаллий олимларнинг хираси);
илмий ишларини чуқур ўрганиш ва таҳлил қилиш орқали келганимизни ► ишлаб чиқариш (аҳоли томонидан хўжалик фаолиятини юри-
қайд этиш жоиз (1-илова). тиш орқали яратилган моддий бойлик);
инвестор ўз ҳудудида ёки бошқа ҳудудларга инвестиция киритиши ► инновацион (илм-фаннинг ривожланиш даражаси ва илмий-
бўйича қарор қабул қилганда инвестицион муҳит жозибадорлиги бўйича техника ютуқларини татбиқ этиш ҳолати);
тўлиқ тасаввурга эга бўлиши талаб этилади (1.2.2-расм). ► меҳнат (меҳнат ресурсларининг сони, ёши, билими ва малака
Ўзбекистон учун инвестиция муҳитини яхшилашнинг бош масалала- даражаси);
ридан бири солиқ тизимини такомиллаштириш, деб ҳисоблаймиз. Зеро, ► молиявий (солиқ солиш базасининг ҳажми, ҳудудда мавжуд бўл-
кўплаб хорижий ва маҳаллий иқтисодчи олимлар солиқлар ва солиққа ган корхоналарнинг фойдаси, аҳоли даромади);
тортиш механизмига жамиятни ривожлантиришнинг муҳим қуроли си- ► институционал (етакчи бозор институтларининг ривожлан-
фатида қарашган. Бу ўринда адам Смитнинг қуйидаги сўзларига эъти- ганлик даражаси);
бор қаратиш керак бўлади: «...давлатни юқори даражадаги фаровонлик- ► инфратузилма (ҳудуднинг иқтисодий-географик ҳолати ва
ка кўтариш учун фақатгина тинчлик, енгил солиқлар ва бошқаришда унинг инфратузилмавий таъминланганлиги);
чидамлилик керак, бошқа ҳамма нарсалар ва буюмлар учун эса табиий ► истеъмол (аҳолининг ялпи харид қобилияти, яъни истеъмол
ҳаракат лозим» . талаби);
2
1 Хамроев Ҳ.Р. Зонал сиёсат: методология, хорижий тажриба ва қўллаш йўналиш- ► туристик (туристларнинг ташриф буюришлари учун мавжуд
лари. Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси «Фан» нашриёти, 2008. масканлар, диққатга сазовор объектлар).
2 Майбурд Е.М. введение в историю экономической мысли. от пророков до профес-
соров. – М.: 1996. 1 Муаллиф томонидан тузилган.