Page 31 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 31
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
самарали ривожланишини режалаштиришнинг бир қуроли, деб қараш тиш ва қўллаш, сиёсий омиллар, геополитик сабаблар, мамлакатлар ўр-
керак. тасида объектив интеграциянинг зарурлиги ва бошқалар.
ЭиҲларни мамлакатда мавжуд ресурсларни самарасиз ишлатилаёт- Эркин иқтисодий ҳудуд яратиш мамлакатнинг иқтисодий рақобат-
ган соҳа, тармоқ ва регионлардан самарали ишлатиб бўладиган соҳа, бардошлигини оширишнинг синалган ва энг самарали қуролидир. ЭиҲ
тармоқ, регионга оқишига кўмаклашувчи восита, деб қараш зарур. Зонал – бу мамлакатнинг имижи ҳам. ЭиҲлар, ҳатто, ёмон фаолият юритган
сиёсат мамлакатда ЭиҲлар эркин ва самарали фаолият юритиши учун тақдирда ҳам мамлакатни либераллашувига хизмат қилади. ЭиҲга
умумдавлат миқёсида шароитни яратишга хизмат қиладиган сиёсатдир, оқилона ёндашилганда, унинг фаолият юритиш механизмлари чуқур
бунинг учун эса: ўрганилиб, оқилона жорий этилганда, у мамлакат иқтисодиётини си-
• ишловчан, самарали норматив-ҳуқуқий базани яратиш; фат жиҳатдан юқорироқ даражага олиб чиқиш имконини беради. ЭиҲ
• ҳудудлар ташкил этишнинг умумий тамойил ва шарт-шароитлари- қайси мамлакатда, унинг қайси ҳудудида яратилмасин, у ижтимоий
ни ишлаб чиқиш; лойиҳадир. Ҳудудни яратиш нафақат ҳудуд учун қўшимча даромад келти-
• ҳудудни ташкил этиш ва ликвидация қилиш тартибларини белги- ради, балки бутун мамлакат учун турли шаклда фойдали қайтим беради,
лаш; жумладан:
• солиқ солиш ва солиқ имтиёзлари тизимини белгилаш; • хорижий инвесторлар билан мулоқот қилишга имкон берувчи фир-
• валюта тартибини аниқлаб бериш; малараро коммуникацияни яратади;
• ўзаро ҳисоб-китоблар тартибини белгилаш; • иқтисодий маданиятни, шу жумладан, тадбиркорлик маданиятини
• божхона чегаралари ва тартибини белгилаб бериш; халқаро даражага кўтаради;
• бўлиши мумкин бўлган салбий оқибатларни бартараф этишнинг • ҳудудда янгича ишлаётган мутахассис кадрлар илғор тажрибани ўз-
иқтисодий механизмини яратиш; лаштириб, секин-аста уни ҳудуддан ташқаридаги корхоналарга ҳам
• ҳудудда кредит сиёсатининг тамойилларини белгилаш; ёядилар;
• хорижий инвестицияларни жалб қилишнинг иқтисодий меха- • мамлакатдаги инфраструктуранинг фойдали иш коэффиценти кўта-
низмларини ишлаб чиқиш лозим. 2 рилади;
ЭиҲларни яратиш тажрибаси шуни кўрсатмоқдаки, уларни ўзи- • мамлакатда рақобат самараси юзага чиқади, яъни ҳудуддаги корхо-
га хослиги кўплаб омилларга боғлиқ: ташкил этиш хусусиятлари, налар ҳудуддан ташқарида жойлашган корхоналарни ўзлари билан
бошқаришнинг иқтисодий ва ҳуқуқий механизми, жойлашган мамла- рақобат қилишга мажбур қилади;
кат ва регионнинг географик муҳити, ҳудуд типи, майдоннинг катта-ки- • «Тадбиркорлик сифати самараси»ни беради, яъни ЭиҲ атрофида
чиклиги ва ҳоказолар. халқаро стандартлар таркиб топади, ривожланади (маҳсулот сифа-
аммо, ЭиҲнинг мувафаққиятли фаолияти, биринчи навбатда, давлат тида, инфраструктура даражасида, бизнес муносабатларида, про-
олиб бораётган зонал сиёсатга боғлиқ. Бундан ташқари, пухта олиб бо- фессионал менежмент масалаларида). 1
риладиган зонал сиёсат мамлакат иқтисодиётини барқарорлашига жуда амалий ҳаётда чет эл инвесторлари бирор бир мамлакат иқтисодиётига
катта ёрдам беради, хориждан катта миқдорда инвестициялар оқиб ке- инвестицияларини киритиши билан боғлиқ бўлган қарорларни қабул
лишига имкон беради, мамлакатнинг экспорт потенциалини оширишга қилиши учун ўша мамлакатларнинг бизнесни ташкил этиш ва уни юритиш
олиб келади. учун яратган шарт-шароитлари, инвестицион муҳитни соғломлаштириш
Тадқиқотчилар зонал сиёсатнинг жаҳон амалиётида пайдо бўлиши бўйича олиб бораётган ижтимоий-иқтисодий сиёсати, хусусан, хорижий
ва ривожланишига қуйидаги омиллар таъсир қилишини таъкидлашган: компанияларнинг ҳеч қандай монеликсиз кириб келиши, фаолият олиб
иқтисодий наф, замонавий техника ва технологияни жадал суръатда яра- бориши учун эркин иқтисодий ва махсус зоналарнинг ташкил этилга-
1 Хамроев Ҳ.Р. Зонал сиёсат: методология, хорижий тажриба ва қўллаш йўналишлари. Ўз- 1 Хамроев Ҳ.Р. Зонал сиёсат: методология, хорижий тажриба ва қўллаш йўналишлари. Ўз-
бекистон Республикаси Фанлар академияси «Фан» нашриёти, 2008. бекистон Республикаси Фанлар академияси «Фан» нашриёти, 2008.
0 1
