Page 68 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 68
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
олиб борилаётган тадқиқотлар самараси ўлароқ, «кластер», унинг цион ва инвестицион жозибадорлигини жадаллаштириш ҳамда ҳудудий
имкониятлари, ривожланишни таъминлашда тутган ўрни бўйича талай иқтисодиётни диверсификация қилиш бўйича янги имкониятларни
ишлар амалга оширилган. «кластер»ни назарий-услубий жиҳатдан таъ- тақдим этади.
рифлаш, унинг мазмун-моҳиятини очиб беришга қаратилган хорижий Тадбиркорлик тузилмалари учун кластерлар – бу йирик ҳудудий ин-
олимларнинг талқинларига эътибор қаратадиган бўлсак, улар томонидан вестиция лойиҳаларида иштирок этиш, қўшимча даромад олиш, янги
келтириладиган фикрларнинг ҳаммаси ҳудуднинг самарали иқтисодий бозорларга чиқиш, инновацияларни жорий этиш бўйича харажат-
муҳитини шакллантириш, маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш ларни қисқартириш, инновацион фаолиятни инфратузилмавий таъ-
ва товар ҳамда хизматларни ишлаб чиқариш учун сарфланадиган ресур- минлаш, ходимлар малакасини ошириш, кичик корхоналарни инно-
сларни кам миқдорда ишлатилиши билан характерланади. вацион фаолиятга жалб этиш ва пировардида рақобатбардошликни
1.4.1-жадвалда кластернинг мазмун-моҳиятини очиб берган ва шу ошириш учун имконият ҳисобланади.
соҳада комплекс ишларни, илмий-тадқиқотларни олиб борган хорижий 1.4.1 - ж а д в а л
олимларнинг таърифлари келтирилган. кластернинг амал қилиш самара- Кластер ва унинг мазмун-моҳиятини очиб беришга
дорлиги минтақавий/ҳудудий ривожланиш натижаларига кўра, вертикал қаратилган тадқиқотлар
бирлаштирилган тузилмаларнинг хўжалик фаолияти самарадорлиги эса Олимлар «Кластер» тушунчасига берилган таърифлар
1
тармоқли кўрсаткичлар бўйича баҳоланади. Schmitz Кластер – битта соҳага бирлашган ва бир-бири билан узвий
аммо тармоқли ёндашувдан фарқли ўлароқ, кластер турли иқтисодий алоқада бўлган корхоналар гуруҳи.
фаолият кўринишларига ихтисослаштирилган инфратузилмавий ташки- Swan and Prevezer Кластер – битта географик ҳудудда жойлашган ва битта тар-
лотлар ва стратегик тадбиркорлик тузилмалари гуруҳи сифатида намоён моқни ташкил қиладиган фирмалар гуруҳи.
бўлади. Porter Кластер – махсус соҳалар бўйича битта географик ҳудудда
Ю.Гусевнинг фикрига кўра, «кластерлар ўз-ўзини мустақил ташкил фаолият юритаётган, бир-бири билан боғлиқ бўлган ва бир-
этиш усули билан тажрибада синалган ва назарий жиҳатдан қайта иш- бирини тўлдирувчи компаниялар, институтлар гуруҳи.
ланган ҳисобланади... кластерли мафкура самарасиз тармоқли ёндашув- Elsner Кластер – горизонтал ва вертикал равишда функционал
боғлиқ бўлган фирмалар гуруҳи.
дан ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг такомиллашган шаклларига Steiner and Hartman Кластер – жамовий, хусусий ва ярим жамоавий кўринишда
ўтишнинг кучли воситасига айланиши мумкин» . бир-бири билан боғлиқ ва ўзаро бири-бирини тўлдирувчи
1
ижтимоий ривожланишнинг информацион иқтисодиётга ўтиш бос- фирмалар, тадқиқот ва ривожланиш институтлари гуруҳи.
қичида товарлар эмас (уларнинг сифати кўпинча бир хил бўлади), бал-
ки ташкилотлар рақобатлашади, оқибатда асосий рақобат устунлиги то- 1 Schmitz, Hubert (1992), On the Clustering of Small Firms’, in Rasmussen, J., H. Schmitz andM.
варнинг хусусияти билан эмас, фирманинг ишлаб чиқарган товарларини P. van Dijk (eds.), ‘Flexible specialization: a new view on small industry, IDS Bulletin (Special Issue),
сотиш харажатларини қисқартириш имкониятлари ва ваколатлари билан 23 (3):64–69.; Swann G. M. P., Prevezer M. and Stout, D., eds., The Dynamics of Industrial Clustering:
International Comparisons in Computing and Biotechnology. Oxford: Oxford University Press, 1996.;
белгиланади. Porter, M.E. On Competition. Cambridge, Mass.: Harvard Business School Press, 1998.; Elsner, W.
иқтисодиётни ривожлантириш учун кластерли тузилмаларни шакл- An industrial policy agenda 2000 and beyond: Experience, Theory and Policy. Bremen Contributions
лантириш қўшимча иш ўринларини яратиш, маҳаллий бюджет даромад- to Institutional and Social-Economics (Eds.) Biesecker, A./ Elsner, W./ Grenzdorffer, K., No 34,
ларини ошириш, ваколатларни тақсимлаш, тадбиркорлик тузилмалари 1998.; Steiner, M. and Hartmann, Looking for the Invisible: Material and Immaterial Dimensions of
Clusters, Paper presented at the Regional Studies Association Annual Conference on ‘Regionalising
билан ўзаро таъсирлашиш, ахборот айирбошлашни жадаллаштириш the Knowledge Economy’, November 21, London 2001.; Bergman, E.M. and Feser, E.J. Industrial and
ва янгиликларни тарғиб этиш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик Regional Clusters: Concepts and Comparative Applications / е. М. Bergman, E. J. Feser. Regional
субъектларининг инновацион фаоллигини ошириш, ҳудуднинг иннова- Research Institute, WVU., – 1999.; Хааг Д. цит. по Мигранян а.а. Теоретические аспекты фор-
мирования конкурентоспособности кластеров в странах с переходной экономикой. http. // www.
kkrsu.edukg/vestnik/v31a15.html; Andersson, Thomas, Sylvia Schwaag Serger, Jens Sorvik, and Emily
1 Гусев Ю. о принципах кластеризации экономики в России // Экономические стратегии. Wise Hansson. The Cluster Policies Whitebook. International Organisation for Knowledge Economy
2007. №3. – С. 50-51. and Enterprise Development, Malmo 2004.
