Page 71 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ 1 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ
Олимлар «Кластер» тушунчасига берилган таърифлар инновацион-инвестицион фаолликни оширишда кластерларнинг ўрнига
Bergman and Feser Кластер – тижорат ва нотижорат ташкилотлари гуруҳи бўлиб, бағишланган тадқиқотлар кўпроқ учрамоқда.
у гуруҳда фаолият юритаётган ҳар бир фирманинг рақобат- Ҳозирда саноат кластерларининг барча таркибий бўғинлари бўйича
бардошлигини таъминлашга хизмат қилади. ишчи кучи қиймати тақсимотини тадқиқ этиш, ҳудудий тармоқларда фир-
Haag Кластер – ҳудудий концентрациялашувга асосланган ва техно- малараро юқори технологик кластерларнинг ўрни ва аҳамиятини ўрганиш,
логик занжирга боғланган товар ва хом ашё етказиб берувчилар, ҳудудий кластерларнинг инфратузилмавий таъминот тизимини шакллан-
асосий ишлаб чиқарувчиларни бирлаштирган индустрлашган
мажмуа. тириш бўйича тадқиқотларни амалга ошириш долзарблик касб этади.
Andersson Кластерлаштириш бу, умумий олганда, битта географик ҳудуд- Фикримизча, бошқарувга кластерли ёндашувни фақат бир қатор инф-
да концентрациялашган ва маълум бир аниқ вазифани ратузилмавий ва ноинфратузилмавий шарт-шароитлар мавжуд бўлганда-
ечишга қаратилган фирмалар гуруҳи бўлиб, улар бир-бири гина татбиқ этиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Булар:
билан узвий алоқада, жамовий рақобатлашувни мустаҳкамлаш 1. Инфратузилмавий шарт-шароитлар:
мақсадида ишчи кучларининг ўзаро бирлашув жараёнидир. ► кластерларни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантиришга қаратилган
Бунда, ҳар бир кластер иштирокчиси – корхона, ўз мақсадини кўз- давлат сиёсатини кластер иштирокчиларининг салоҳияти ва тад-
лаган ҳолда, нафақат ўз хўжалик фаолияти самарадорлиги ва рақобат- биркорлик тизимини ривожлантириш хусусиятлари, ҳудуднинг ўзи-
бардошлигини оширади, балки тадбиркорлик инфратузилмасини шакл- га хослигини ҳисобга олган ҳолда расмийлаштириш. кластерларни
лантиришга кўмаклашгани ҳолда, ҳудудда фаолият юритаётган турли ривожлантиришнинг устуворликлари ва вазифаларини белгилаб
хилдаги бошқа корхоналарнинг самарадорлиги ва рақобатбардошли- олиш (ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш стратегия-
гининг ўсишига хизмат қилади. Ҳудудий кластерда иштирок этиш фан сига кластерларни ривожлантириш дастурларини киритиш, бюджет
ва таълим муассасалари учун ҳам жозибадор бўлиши мумкин, чунки бу ва бюджетдан ташқари маблағларни ажратиш);
илмий тадқиқотлар ва ишланмаларни молиялаштириш ҳажми ҳамда си- ► илмий-таълим асоси, малакали ишчи кучи, давлатнинг иТТки
фатини ошириш, илмий тадқиқот ишларининг техник таъминоти дара- (илмий техника тараққиёти ва конструкторлик ишлари)дан тадбир-
жасини юксалтириш, инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш, ташқи
лойиҳаларда иштирок этиш, илмий-педагог кадрлар малакасини оши- корлик тузилмаларининг фойдаланиш имкониятининг мавжудлиги,
таълим секторига эга бўлган йирик ташкилотлардан (корпорация-
ришнинг янги имкониятларидан ҳисобланади. лар) бизнеснинг манфаатдорлиги;
кластерларни шакллантиришнинг хориж тажрибаси таҳлилига кўра,
иккита асосий модель мавжуд бўлиб, унинг доирасида «либерал» ва ► кластер иштирокчилари ўртасида коммуникацияни расмий ва но-
расмий ахборот, билим ва касбий тажриба алмашиш асоси сифа-
«дирижист» кластер сиёсати амалга оширилади. «Либерал» сиёсатнинг
асосий тамойили шундаки, бунда бозор муносабатлари ҳукмрон куч- тида ривожлантириш. кластерларни умумий бошқариш тамойил-
га эга бўлади, давлатнинг роли эса фақатгина табиий ривожланишдаги лари манфаатдор томонлардан ҳамкорликдаги ҳаракатланиш учун
ишонч ва ошкораликни талаб этади. кластерли ёндашувдан фойда-
тўсиқларни бартараф этишдан иборат бўлади.
«Дирижист» кластер сиёсатида давлат иқтисодий кластерлашти- ланиш бизнес-ҳаракатларни узоқ вақт режалаштириш ва стратегик
ришнинг минтақавий ва тармоқли устунликларини танлаши; кластер- башоратлашни кўзда тутади;
нинг инфратузилмавий таъминотини ривожлантириши; кластер ташкил ► кластерли тузилмаларни ривожлантириш воситаси сифатида давлат
қилинаётган ҳудудни танлаш жараёнида фаол иштирок этиши мумкин. буюртмалари ҳамда давлат-хусусий шерикчиликни қўллаб-қувват-
Замонавий иқтисодий адабиётларда ҳудудий кластерларни тадқиқ лаш;
этиш оммабоп мавзуга айланган. олимлар уларни турли хилдаги ривож- ► тадбиркорлик субъектларига тажриба алмашиш ва ўз манфаатлари-
ланиш жиҳатларини таҳлил қилишда давом этмоқдалар. Бугунги кун- ни ҳимоя қилиш имконини берувчи ҳудудий кластерларни шакл-
да улар томонидан худуднинг рақобат устунликларини шакллантириш, лантиришда ижтимоий бирлашмаларнинг иштироки.
минтақавий ривожлантириш стратегиясини амалга ошириш, кичик биз- 2. Ноинфратузилмавий шарт-шароитлар:
нес ва хусусий тадбиркорлик ҳамда корпоратив секторнинг ўзаро таъси- ► ҳудудларда миллий ва жаҳон бозорларининг жўшқин ривожланаёт-
рини қулайлаштириш, минтақавий таълим тизимида таълим сифати ва ган сегментларида амал қилаётган ҳудудий рақобат устунликлари-

0 1