Page 83 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
алдан самарали фойдаланиш орқали таъминланадиган рақобатдошликка
Қалам соядаги сўзларни ёруғ- ҳамда ижтимоий меҳнат тақсимотига боғлиқдир.
ликка олиб чиқади. айнан мавжуд ресурслардан самарали фойдаланишда иқтисодий фа-
Рамон Гомес де ла серна залар: ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айирбошлаш, истеъмол, жамғариш
ва қайта ҳосил бўлиш (табиий бойликлардан ташқари) босқичларида
меҳнатни тўғри ташкил этиш, уларни уйғун ҳолда бошқариш орқали
2 - Б О Б. жаҳон хўжалигига интеграциялашувга эришиш ва шу орқали ҳудудда
МАМлАКАТ ҳУДУДлАРИНИНГ истиқомат қилаётган аҳолининг фаровонлигини таъминлаш ғоят му-
ИЖТИМОИЙ-ИқТИсОДИЙ, ҳимдир.
ИННОВАЦИОН-ИНВЕсТИЦИОН сАлОҳИяТИ: Мамлакатлар ривожланишини баҳолаш уларнинг ижтимоий-иқти-
ИлМИЙ-УслУБИЙ ёНДАШУВлАР ТАҳлИлИ содий кўрсаткичларини таққослаш орқали амалга оширилиши кўплаб
иқтисодчилар томонидан таъкидланган. шунингдек, бугунги кунда мам-
2.1. МАМлАКАТ ҳУДУДлАРИНИНГ лакатнинг маъмурий-иқтисодий ҳудудларига (вилоятлари) ҳам улар-
ИЖТИМОИЙ-ИқТИсОДИЙ сАлОҳИяТИ: нинг ижтимоий-иқтисодий салоҳияти, шу салоҳиятдан қай тарзда фой-
ИлМИЙ-НАЗАРИЙ қАРАШлАР ВА ТАлқИНлАР далана олаётгани, уларнинг самарадорлиги каби бир қатор абсолют ва
нисбий кўрсаткичларни қиёслаш орқали баҳо берилмоқда ва рейтинги
олиб борилган илмий изланишлар натижасида шу нарсага амин бўл- аниқланмоқда. Худди шу йўсинда, яъни улар ўртасидаги тафовутларнинг
дикки, мамлакатнинг инвестицион муҳит жозибадорлигини ўрганиш, уни мавжудлигидан келиб чиқиб, ҳукуматлар томонидан ҳудудларнинг ком-
ҳар томонлама илмий-услубий асосда очиб бериш, энг аввало, мамлакат плекс, мувозанатли ривожланишини таъминлаш, аҳолининг фаровонли-
ҳудудларининг ижтимоий-иқтисодий, инновацион, меҳнат салоҳиятини гини ошириш билан боғлиқ турли хилдаги ижтимоий-иқтисодий дастур-
тадқиқ этишни ҳамда ушбу соҳадаги илмий қарашларни таҳлил этишни ларни ҳаётга татбиқ этиш бугунги кунда барча мамлакатларда, хусусан,
тақозо этади. Зеро, мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини ривожланган давлатларда кенг қўлланилмоқда.
таъминлаш инвестицион муҳит (иқлим)га боғлиқ экан, инвесторлар ўз Ҳозирги замонда жаҳонда интеграция жараёнлари ва жаҳон хўжали-
қарорларини шунга мувофиқ равишда ишлаб чиқишади. Ушбу ҳолатлар гидаги интернационаллашув жараёни натижасида мамлакатлардаги фой-
ва келтирилган сабабларни инобатга олиб, илмий ишнинг иккинчи боби- да нормаси дунёнинг ўртача фойда нормаси томон ҳаракатланиб бориши
да ҳудудлар кесими бўйича ижтимоий-иқтисодий салоҳиятнинг мазмун- кучаймоқда. Бундан ташқари, шиддатли рақобат шароитида компания-
моҳиятини очиб беришга ҳаракат қилинади. лар ўртача фойда нормаси шароитига ҳам мослашиб боришмоқда. шу-
Жаҳонда глобаллашув жараёнлари кечаётган бир шароитда мамлакат нинг учун янги капитални қўйишда/киритишда фойда нормаси мотиви-
ҳудудларининг халқаро муносабатларда интеграциялашуви, иқтисодий нинг аҳамияти борган сари пасайиб, бошқа омилларнинг аҳамияти ортиб
субъект сифатида ижтимоий-иқтисодий жараёнларда иштирок этаётга- боряпти. Булар компаниянинг ушбу мамлакатда узоқ муддатда фаолият
ни, ўз ўрнига эга бўлиб бораётганини таъкидлаш ўринли бўлади. юритиши, хорижий илмий-техник билимларга эга бўлиш истаги, кад-
Маъмурий-иқтисодий ҳудудларнинг ривожланиши кўп жиҳатдан у рларни тайёрлаш ва ишлаб чиқаришни бошқаришда тажрибага эга бў-
ерда мавжуд бўлган ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, инновацион, инвес- лиши, таваккал билан боғлиқ бўлган йўқотишларни пасайтириш, арзон
тицион, экологик ва бошқа турли хилдаги потенциал га, ушбу потенци- ишлаб чиқариш имкониятлари (ер, хом ашё, иш кучи)ни қўлга киритиши
1
билан боғлиқ омиллардир.
1 Потенциал – лотинча «potentia» cўзидан келиб чиққан бўлиб, «куч», «имконият» деган «Фудань» (шанхай, Хитой) ва айова (аҚш) университетлари Хи-
маъноларни англатади. Ўзбек тили истилоҳида ушбу сўз байналминал сўз сифатида ёки «са- той Халқ Республикасининг ЭиҲларига ривожланган мамлакатларнинг
лоҳият» деб ишлатилади. шу боис, мазкур монографиянинг кўпгина ўринларида «потенциал»
ибораси «салоҳият» ўрнида ҳам татбиқ этилади. Зеро, маъно жиҳатидан улар иккаласи бир- тадбиркорлари амалга ошираётган тўғридан-тўғри инвестицияларнинг
бирига тенг тушунчалардир. Бу тўғрида аввалги параграфларда ҳам тўхталиб ўтилган эди. мотивларини аниқлаш бўйича социологик тадқиқотлар ўтказишган.

2