Page 93 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
шуни қайд этиш жоизки, ҳудудларнинг маъмурий-иқтисодий бош- а.а.Зиновьева эса ҳудудларнинг қутбли ривожланишини таъкидла-
қаруви сиёсатини юритишда иқтисодий салоҳият оқибат сифатида гани ҳолда, субъектив ва объектив омилларни келтириб ўтади. Бирин-
қаралади ва ундан самарали фойдаланиш билан ҳудуднинг келажакда- чи омилга қўйидагиларни киритади: ҳудудларнинг табиий географик
ги мавқеи аниқланади. шунинг учун ҳам ҳудудларни бошқаришда, ин- фарқланиши, иқтисодий ресурcлар билан таъминланганлик, ҳудуднинг
вестицион муҳит жозибадорлигини оширишда иқтисодий салоҳиятни технологик жиҳати ва ишлаб чиқаришнинг ихтисослашуви, ҳудуднинг
тўғри баҳолаш ва ундан дастак сифатида иқтисодий сиёсатни тўғри олиб иқтисодий жиҳатдан фарқланиши. иккинчи омилга – институционал,
бориш муҳимдир. Ушбу ички имкониятларнинг мавжудлигидан келиб инфратузилмавий ва ташкилий-функционал детерминантлар; ҳудуднинг
чиқиб, давлат томонидан ҳудудларни комплекс ривожлантириш ва у ерда анъана ва урф-одатлари; мавжуд йирик корпоратив тузилмаларни ки-
истиқомат қилаётган аҳолининг фаровонлигини таъминлашга қаратилган ритган.
ижтимоий-иқтисодий дастурлар амалга оширилиб келинади. олима ҳудудда мавжуд бўлган масканлар (туман, шаҳар, шаҳар типи-
Бизнинг фикримизча, айнан эндоген омиллар ҳудуднинг иқтисодий даги посёлкалар, овуллар – изоҳ бизники) «марказ – марказдан узоқ бўл-
ривожланишини таъминлашда муҳим ҳисобланади. аммо шу билан бир- ган маскан» ўртасидаги фарқланиш, яъни қутбланиш дея таҳлил қилган
га, ҳудуднинг геоиқтисодий жойлашувини ҳам эсдан чиқармаслик ва уни бўлса, кейинчалик эса улар ўртасидаги тафовутларнинг йўқолиши нати-
инобатга олиш лозим. жасида бир бутун иқтисодий макон ҳосил бўлишини таъкидлайди. 1
охирги ўн йилда олимлар томонидан ҳудуднинг ривожланишини Ушбу тадқиқотларнинг мантиқий давоми сифатида инновацион са-
жой ёки маконнинг шарт-шароитидан келиб чиқиб, «ҳудуднинг мекан- лоҳиятга тегишли бўлган илмий қарашлар кейинги параграфларда очиб
сал (фазовий) салоҳияти» дея номланган тадқиқотлар олиб борилмоқда. берилади.
в.П.ефимовнинг таъкидлашича, «агарда ҳудуднинг ривожланиши шу
ерда мавжуд бўлган ресурсларни мекансал-ҳудудий ва тармоқлараро ин- Қуёш ботса ўкинма, эртага у
теграция асосида тақсимланадиган бўлса, у ҳам иқтисодий, ҳам ижтимо- тонгни бошлаб келади.
ий жиҳатдан самара беради» . Ж.Милтон
1
шунинг билан бирга, олим ҳудуднинг ривожланишини таъминлаш-
нинг замонавий йўлларини таклиф этади: кластер усули, иқтисодиётни 2.2. ИННОВАЦИОН сАлОҳИяТ, УНИ АНИқлАШНИНГ
диверсификациялаш орқали рағбатлантириш; ҳудудлараро ички алоқа- УслУБИЙ МАсАлАлАРИ
ларни кучайтириш ва ички бозорни йўл-транспорт инфратузилмала-
рини ишга тушириш орқали ривожлантириш; ички имкониятлардан Ҳудудларнинг жаҳон ва давлат миқёсида иқтисодий ривожланишини
ва маҳаллий ресурслардан самарали фойдаланган ҳолда, ижтимоий таъминлашда турли тармоқларнинг инновацион йўналиши ва бу борада
меҳнат тақсимотини тўғри йўлга қўйиш; инвестицион дастакдан унумли ишлаб чиқилган дастурлар асос бўлиб хизмат қилади. Дунё мамлакатла-
фойдаланган ҳолда, инвестицион лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш усул- рини қамраб олган глобал молиявий-иқтисодий инқироз давлатларнинг
лари. миллий хавфсизлигини таъминлашга бўлган эътиборни, хусусан, минтақа
шунингдек, олим асосий эътиборни мамлакат инфраструктурасини ва ҳудудлар иқтисодиётининг барқарорлигини таъминлаш, уларни бир
комплекс ривожлантиришга, тизим ҳосил қиладиган тармоқларни қўл- текисда ижтимоий ларзаларсиз ва кескин тафовутларсиз ривожланиши-
лаб-қувватлашга ва ички ресурсларни (салоҳиятни) шу соҳага йўналти- ни таъминлашдек муҳим масалаларни ҳал этишни кун тартибига олиб
риш орқали у ерда истиқомат қиладиган аҳолининг иш билан бандлиги, чиқди.
даромад манбаи ошишини ва табақаланишнинг олди олиниши мумкин- Бундай ҳолда мамлакатлар ва ҳудудларни талофатларсиз молия-
лигига қаратади. вий-иқтисодий инқироздан чиқиб кетишлари ёки инқирознинг салбий
оқибатларини юмшатишга қаратилган стратегияси, албатта, шу мамлакат
1 Ефимов В.П. Пространственный потенциал – основа развития региона в качестве це-
лостного социально-экономического комплекса: автореф. дис.канд. экон. наук. – М.: 2006. 1 Зиновьева А.А. Экономические проблемы регионов и отраслевых комплексов // Проблемы
URL: http://rudocs.exdat.com/docs/index-177000.htmi современной экономики. 2011. № 4.

2