Page 91 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
дий ресурсларнинг турли хилдаги нисбатларини назарда тутувчи кобба- тилаётган товар хизматларнинг ҳажми максимал қийматни ташкил этиши
Дуглас функциясига эътибор қаратилади. Ушбу қараш орқали ҳудуднинг зарур. Хўжалик фаолиятида ижтимоий нафликни пулнинг эквиваленти
иқтисодий салоҳиятига мавжуд ресурслардан максимал фойдаланган сифатида баҳоланиши (иқтисодий фаолиятни объектив баҳолашда риск
ҳолда, ишлаб чиқариш ва яратиш мумкин бўлган товар ва бойликлар- юзага чиқади).
нинг ялпи қиймати сифатида баҳо берилади. 3. Хўжалик тизимининг фаолият юритиши натижасида олинадиган
иқтисодий салоҳиятнинг натижасига келадиган бўлсак, сарф қилинган ялпи ижтимоий аҳамиятга молик бўлган муҳим натижалар (уларнинг
барча моддий, меҳнат ресурсларининг умумий қиймати ва ҳосил бўлган аҳамиятлилик даражасини ва ўзаро боғлиқ бўлган муносабатларни
бойлик ўртасидаги самарадорлик кўрсаткичи қийматига қараб баҳо бе- аниқлашда риск юзага чиқади).
рилади. 4. комплекс ёки интеграл баҳолаш, алоҳида олинган тармоқларнинг
2. Маълум бир аниқ мақсадли товар ва хизматларга (бойликка) эри- ўси-шини эластиклик коэффициенти орқали баҳолаш, ҳудуднинг ялпи
шиш учун сарфланган ресурслар ёки ишлаб чиқариш функцияси. Бу ҳам ресурс салоҳияти, ҳудуднинг рақобатбардошлик омиллари (4-илова), жон
миқдорий кўрсаткич бўлиб, бунда аниқ бир қийматга эга бўлган моддий бошига тўғри келадиган ялпи маҳсулот, ҳудуднинг инвестицион муҳит жо-
бойликни ишлаб чиқариш ва уни яратиш учун сарфланиши кутилаётган зибадорлиги ва бошқа ўзаро боғлиқ бўлган мезоиқтисодий кўрсаткичлар.
ишлаб чиқариш ресурсларини турли комбинацияларда фойдаланган ҳолда, иқтисодий салоҳиятни интеграл баҳолашни бир қанча усуллардан
ресурсларнинг миқдори ва сарфини минималлаштиришга қаратилади. фойдаланиб аниқлаш мумкин (2.1.1-жадвал).
Бошқача тарзда эътироф этадиган бўлсак, ишлаб чиқариш ресурсла- Барча усулларда ҳудудларнинг иқтисодий салоҳиятини йиғма баҳолаш
ридан шундай нисбатда фойдаланиш лозимки, натижада яратилиши ку- иккита таркибий қисмдан иборат: бевосита ҳудуднинг иқтисодий

2.1.1 - ж а д в а л салоҳияти ва уни амалга ошириш натижасида эришилган даража.
Иқтисодий потенциални интеграл баҳолаш усуллари. 1 айтиб ўтилган фикрларни ва келтирилган жадвал маълумотларини ри-

Баҳолаш усуллари Усулнинг устун жиҳати Усулнинг заиф жиҳати вожлантириш асносида ҳудудларнинг иқтисодий салоҳиятини баҳолаш-
Ресурсларни – тузулманинг ва салоҳият ди- Ресурслардан фойдаланиш ко- нинг қўшимча параметрларини таклиф этиш мумкин (2.1.2-жадвал).
миқдорий баҳолаш намикасини баҳолаш имкони- эффициентларини ҳисоблашда
яти; субъектив танловнинг мавжуд- 2.1.2 - ж а д в а л
– алоҳида ва ялпи кўринишда лиги
олинган объектларни таҳлил қи- Ҳудуднинг иқтисодий салоҳиятини баҳолашнинг
лиш имкониятининг мавжудлиги қўшимча параметрлари. 1
Индексли таҳлил Оддий ва юқори ҳажмдаги ҳисоб- – натижавий кўрсаткичларнинг Параметрлар Ҳудудларнинг иқтисодий салоҳиятини баҳолашнинг қисқача изоҳи
китобларнинг йўқлиги шаклланишида ҳар бир омилнинг Жойлаштириш Ҳудудда янги иқтисодий объектларни ташкил этиш имконияти ва/ёки
бир хил вазнга эга бўлиши; сиғими мавжудларининг кенгайтирилиши. Кўрсаткич ресурсларнинг чегарага-
– салоҳиятнинг таркиби ва дина- нини инобатга олган ҳолда белгиланади.
микасини таҳлил қилишнинг қи-
йинлиги Ресурсларнинг Келажакда ҳудуднинг иқтисодий фаолиятини кенгайтиришда қайсидур
чекланганлик са- ресурс тескари таъсир кўрсатадиган бўлса, шу ресурсга нисбатан юқори
Оптимизацион Оптимизацион тадбирларнинг – зарурий ахборот базасининг мав- марадорлиги даражадаги чекловнинг ўрнатилиши.
модел юзага чиқиш имконияти жуд эмаслиги;
– ҳисоб-китобларни амалга оши- Ташкилий-иқтисо- Ҳудудларда мавжуд инфраструктура ва хўжалик юритиш тизимининг
ришнинг мураккаблиги. дий инновация- тавсифи.
Корреляцион- Ҳар бир ресурснинг таъсир этиш – салоҳият динамикасини баҳо- ларга мойиллик
ресрессион модел даражасининг ҳисобга олиниши лашнинг мураккаблиги; Инновацияларни Ҳудуднинг иқтисодий ривожланишини таъминлаш ва уни доимий ра-
– катта миқдордаги кузатувларни қабул қилишга вишда кузатиб бориш қобилиятининг мавжудлиги ва турли хилдаги
қўллашнинг имконсизлиги. мойиллик инновацияларни қабул қилиш тамойили.
Динамик Ҳудудий тизимнинг ўзгармасдан туриши, ҳаракатсизлиги ва унинг струк-
1 Захарова Е.Н., Авраменко Е.П. основные методологические подходы к оценке экономи- сифатлар тура ҳосил қилиш имконияти.
ческого потенциала региона. 2012. URL: http://www.rusnauka.com/27_NPM_2012/Economics/13_
116629.doc.htm 1 Муаллиф ишланмаси.

0 1