Page 94 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 94
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
ва ҳудуд инновацион-инвестицион салоҳиятининг нечоғли тўғри ва аниқ Бизнинг фикримизча, инновациянинг иккинчи назарий тадқиқотлар
сафарбар этилганлиги билан белгиланади. Зеро, ҳудудларнинг барқарор йўналиши бўлмиш «инноватика»ни илмий жиҳатдан янгиликларнинг
иқтисодий ривожланишининг шарти айнан инновацион ва инвес- амалга ошиши, инновацион жараёнлар ривожланишининг қонунияти,
тицион салоҳиятнинг ривожланиши ҳамда иқтисодий омиллардан инновацион жараёнларнинг босқичи, инновацион салоҳият ва иннова-
оқилона фойдаланишга боғлиқ. цион инфраструктура каби тушунчаларни келтирган ҳолда мажмуавий
Жамиятда замонавий ижтимоий-сиёсий ва иқтисодий туб ўзгари- талқин этиш ўринли бўлади.
шларнинг қийинлиги, турли-туманлиги, зиддиятларнинг мавжудлиги, инноватикани ва инновацион жараёнларни назарий жиҳатдан ўрга-
уларнинг янгилиги ва доимий ҳаракатда бўлиши бозор трансформа- ниш, илмий жиҳатдан тадқиқ этишда Ғарбнинг бир қатор забардаст олим-
цияси шароитида иқтисодиёт тармоқларининг инновацион ва инвес- лари эътибор қаратишган. Булар қаторида и.шумпетер, н.Д.кондратъев,
тицон салоҳиятидан максимал фойдаланишни тақозо этади. Ҳудудлар Г.Менш ва бошқаларни эслаш мумкин. Ушбу олимларнинг илмий ишла-
иқтисодиётининг мунтазам равишда техник ва технологик, ижтимоий- ри, олиб борган тадқиқотлари, узвий боғлиқликдаги таҳлиллари орқали
иқтисодий янгиланишини таъминлаш шароитида эса, ўз навбатида, асо- инновациялар, уларнинг вужудга келиши, сабаб ва оқибатлари, иннова-
сий ҳал қилувчи куч сифатида илм-фанга бўлган эътиборнинг кучайиши цияларнинг ривожланиши, уларга таъсир кўрсатадиган омиллар, умуман,
вужудга келади. мазкур тарзда муаммонинг қўйилиши, ечими ва шунга ўхшаш бир қатор
Д.и.какуриннинг фикрига кўра, «инновацион салоҳият» тушунча- масалаларни англаб етиш мумкин бўлади.
си «инновацион фаолиятнинг концептуал акслантирувчи феноменига» н.Д.кондратъев томонидан иқтисодий ривожланиш муаммолари ва
1
айланиб улгурган. инновацион салоҳият тушунчаси, унинг моҳиятини уларга таъсир кўрсатадиган инновациялар устида изланишлар олиб бо-
1
талқин қилишдан олдин, аввало, «инноватика», «инновация», «иннова- рилган. Мутахассис ўз тадқиқотларида асосий эътиборни иқтисодий ри-
цион фаолият» тушунчаларини таҳлил қилиш мақсадга мувофиқдир. вожланиш даврлари, унинг давомийлиги ва уларнинг ривожланиш са-
Республикамиз учун инновацияни тадқиқ қилишнинг икки турдаги баблари сифатида инновацияларни мисол қилиб келтиради.
назарий йўналиши муҳимдир. назарий тадқиқотнинг биринчи йўнали- н.Д.кондратъевнинг ушбу ғояси австрия мактаби намояндаси и.шум-
ши бу инновациянинг ўз ҳолича ривожланиши (ҳаётий давр), яъни ярал- петернинг илмий тадқиқотлари ривожига асосий туртки бўлиб хизмат
ган ғоядан уни татбиқ этишгача бўлган ҳаракат жараёни. инновацион қилган. Бугунги кунда и.шумпетер инновация, инновацион жараёнлар
2
жараённинг юзага келиши, ҳаётда ўз тасдиғини топиб татбиқ этилиши каби тушунчаларни истеъмолга киритган йирик олим сифатида эътироф
омилларнинг мураккаб бўлган ўзаро таъсири натижасида амалга ошади. этилади. Унинг 1939 йилда чиқарган «иқтисодий даврлар» деб номлан-
иккинчи йўналиш – инновацион менежмент доирасида амалга оша- ган асарида инновацион жараёнларнинг назарий асослари, яратилган ян-
диган жараён. айнан ушбу назария «инноватика» номини олди ва, ўз гиликларнинг (инновация) технологик жараён ҳамда бошқарувга сама-
навбатида, бир қанча мустақил йўналишларнинг вужудга келишига са- рали таъсир кўрсатиши, иқтисодий ресурслар ишлатилишининг янгича
баб бўлди: янгиликларнинг шаклланиши, ўзгарувчан янгилик, янгили- комбинацияси натижасида ишлаб чиқариш ҳажмининг ўсиши вужудга
кларнинг тарқалиши (диффузия); инсонларнинг янгиликка мослашиши келиши каби масалалар қамраб олинган.
ва янгиликларнинг инсонларнинг эҳтиёжларига айланиши; инновацион инновация – бу янги технологияларни, янги маҳсулотларни, янги
қарорларнинг яралиши ва бошқалар. аммо ушбу келтирилган, яъни ин- материал ресурсларни ишлаб чиқаришга жорий этиш ва янги саноат
2
новатиканинг таркибий қисмларида айрим муҳим элементларнинг ки- корхоналарининг ташкил этилишидир. Ўтган асрнинг 30-йилларида
2
ритилмагани намоён бўладики, булар – янгиликлар бозори, инновацион иқтисодчи олимларнинг асосий эътибори инновацияни классификация-
стратегия. лашга қаратилди. «инновация»ни ўрганиш фақат техника прогресси на-
1 Д.И.Кокурин. инновационная деятельность: учебное пособие. – М.: «Экзамен», 2003. 1 Кондратъев Н.Д. Большие циклы конъюнктуры и теория предвижения. избр. тр., сост.
стр. 111. Ю.в.яковец. – М.: «Экономика», 2002. 767 с.
2 А.И.Пригожин. нововведение: стимулы и препятствия. Монография. – М.: Политиздат. 2 Шумпетер И.А. история экономического анализа. – СПб.: Экономическая школа, 2004.
1998 г. 3 Шумпетер И.А. Теория экономического развития. капитализм, социализм и демократия.
