Page 128 - Ky yeu Hoi thao khoa hoc Con duong... (21x29)

128. THAØNH UÛY MOÙNG CAÙI

Trung Kỳ và Nam Triều phải ra tay đàn áp những người xin xâu, kháng thuế, do đó ông
đã tuẫn tiết nơi huyện đường vào đêm 19/4/1908.

Sau khi cụ Phổ mất, gia đình đồng chí Trần Phú lâm vào cảnh khốn cùng, thực dân
Pháp và Nam Triều đã đuổi cả gia đình ra khỏi huyện đường. Bà Cát con bồng bế, dắt
díu 6 người đi về phía Tây thành Quãng Ngãi mở một hàng nước nhỏ để kiếm sống. Vì
quá vất vả và buồn phiền, bà Cát đã qua đời vào ngày 27/11/1910. “Khi cha mẹ mất, gia
đình có 6 anh em (4 trai, 2 gái). Khi đó không có tài sản gì, không có sự giúp đỡ của người

khác. Các anh trai, chị gái tôi đi kiếm ăn sinh sống ở mọi nơi. Vì còn nhỏ không có khả
năng tự kiếm sống, nên tôi và em trai tôi được chị gái là một nữ hộ sinh làm việc tại Bệnh
viện Huế (An Nam) nuôi nấng. Mặc dù tiền lương của chị rất ít ỏi, thậm chí cùng cực,
nhưng do kiếm thêm việc làm ở Thành phố và với sự hy sinh hết mình, chị đã lo lắng và
chăm sóc, tạo điều kiện cho tôi được theo học tại trường Tiểu học 4 năm” .
(1)
Mùa thu 1918, đồng chí Trần Phú bước chân vào Trường Quốc học Huế. Tại đây, nơi

chốn kinh kỳ, hằng ngày đồng chí chứng kiến cuộc sống vất vả của giới cần lao và nhân
dân lao động, sự áp bức, bóc lột và đàn áp của thực dân, phong kiến đối với quần chúng
lao khổ. Trong thời gian này, ảnh hưởng của các phong trào chống sưu cao thuế nặng ở
Trung Kỳ, phong trào Duy Tân, cuộc khởi nghĩa của Thái Phiên và Trần Cao Vân năm
1916... cùng với những biến động của xã hội, lại được kết giao với những người cùng chí
hướng và sớm bộc lộ tinh thần yêu nước như Hà Huy Tập, Trần Đình Thanh (Trần Mộng
Bạch) đã tác động nhiều đến tư tưởng, tinh thần yêu nước của đồng chí Trần Phú. Đồng
chí đã tham gia vào Hội Thanh niên tu tấn, mà tôn chỉ của hội bên cạnh việc giúp nhau
học tập còn là nơi trao đổi về tình hình đất nước, những trào lưu cách mạng và xã hội
thời bấy giờ.

“Tháng 9/1922, sau khi đỗ đầu kỳ thi Thành Chung, đồng chí Trần Phú được bổ làm
giáo học, dạy lớp nhất Trường Tiểu học Cao Xuân Dục (Thành Vinh, Nghệ An)” . Thành
(2)
Vinh lúc này là một trong những lò lửa cách mạng, có truyền thống yêu nước và cũng
là nơi có phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân khá sớm. Tại đây, đồng chí Trần
Phú có dịp gần gũi với người dân lao động, trí thức yêu nước cùng các đồng chí Hà Huy
Tập, Trần Đình Thanh, Phan Kiêm Huy, Ngô Đức Diễn, Trần Tăng Lập lập nhóm đọc

sách, báo bí mật do Nguyễn Ái Quốc và các cộng sự của Người chuyển từ Pháp về. Đồng
chí và các bạn đã nhận thấy đó chính là nguồn ánh sáng mới. Nhóm đọc sách còn tổ chức
lớp dạy chữ Quốc ngữ cho công nhân, nhân dân lao động, đứng ra tổ chức lễ truy điệu
những người yêu nước và các hoạt động đấu tranh khác. Phong trào đấu tranh của công
nhân, nông dân đã lôi cuốn đồng chí. Phong trào ngày càng cao lên đã dẫn đến một sự
kiện quan trọng trong lịch sử đấu tranh cách mạng ở Vinh. Mùa hè năm 1925, tại núi
Con Mèo (Bến Thủy), đồng chí Trần Phú và một số nhà cách mạng Trung Kỳ đã họp và
tuyên bố thành lập Hội Phục Việt. Tôn chỉ hoạt động của Hội ban đầu chỉ giản đơn là:
“Nghiên cứu tình hình chính trị trong nước để quyết định nên bạo động hay hòa bình;

(1) Lý lịch tự thuật - Bản khai của đồng chí Trần Phú tại Trường Đại học Phương Đông bằng tiếng Việt
(dịch sang tiếng Nga). Bản chụp lưu tại Viện Hồ Chí Minh.
(2) Trần Phú tiểu sử, TLĐD, tr.32.