Page 617 - บทความทางวิชาการหลักสูตร ผู้พิพากษาหัวหน้าศาล รุ่นที่ 21
P. 617
๖๐๕
กระบวนการยุติธรรม เนื่องจากรัฐมีหน้าที่ในการป้องกันและปราบปรามการกระท าผิดทางอาญาและเมื่อ
๙
ก าหนดให้การกระท าใดเป็นความผิดทางอาญาแล้ว การที่ผู้กระท าการฝ่าฝืนกฎหมายอาญาจะต้องได้รับการ
ิ
๑๐
วินิจฉัยว่าผู้นั้นได้กระท าผิดและได้รับการลงโทษ โทษ (Punishment) เป็นสภาพบังคับทางอาญา (Criminal
ื่
Sanctions) ซึ่งแต่เดิมมุ่งเน้นกระท าต่อเนื้อตัวร่างกายของผู้ได้รับโทษเป็นส าคัญเพอให้เข็ดหลาบหวาดกลัว
เป็นการตอบโต้ให้สาสมกับความผิดหรือความประพฤติที่สังคมไม่ยอมรับ ในปัจจุบัน แต่ปัจจุบันกฎหมายอาญา
มีแนวคิดในการแก้แค้นและแก้ไข ทั้งในพฤติกรรม (Conduct) และในแง่จิตใจ (Moral) โดยค านึงถึงประโยชน์
(Utilitaire) ด้วย
๑๑
กระบวนการยุติธรรมทางอาญายังมีแนวคิดส าคัญเกี่ยวกับ “หลักนิติธรรม” (The Rule of Law) และ
“หลักนิติรัฐ” (Legal State) โดยหลักนิติรัฐ มีวิธีการศึกษา (Approach methodology) ตั้งต้นเริ่มจากรัฐ
เพราะเป็นธรรมเนียมของนักกฎหมายมหาชนและนักปรัชญาภาคพนยุโรปที่มุ่งเน้นศึกษาทฤษฎีว่าด้วยรัฐเป็น
ื้
ั
ส าคัญ กล่าวคือ ใช้ข้อความคิดว่าด้วย “รัฐ” เป็นวัตถุแห่งการศึกษาและสร้างความสัมพนธ์ระหว่างรัฐกับ
กฎหมายนนั้นเอง ในขณะที่หลักนิติธรรม มีต้นเนิดจากความหวั่นเกรงการใช้อานาจโดยมิชอบของรัฐ หลัก
นิติธรรมจึงมุ่งหมายไปที่การคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของปัจเจกชน ดังนั้น หลักนิติรัฐเป็นมุมมองจากรัฐแต่
หลักนิติธรรมเป็นมุมมองจากปัจเจกชน เดิมหลักนิติธรรมในประเทศไทยยังเป็นข้อความคิดที่เป็นนามธรรมแต่
๑๒
ในปัจจุบันได้มีความพยายามหาความหมายและสาระส าคัญของหลักนี้ เช่น หนังสือเรื่อง “หลักนิติธรรม” ที่
ี
จัดท าขึ้นโดย คณะอนุกรรมการวิชาการว่าด้วยหลักนิติธรรมแห่งชาติ (คอ.นธ.) ซึ่งมีรายละเอยดเกี่ยวกับการ
คุ้มครองสิทธิของปัจเจกชน ได้แก่ หลักเกี่ยวกับกฎหมายที่ดีต้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชน ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์
หรือสิทธิขั้นพื้นฐาน หมายความว่า กฎหมายที่ดีจะต้องสอดคล้องและสนับสนุนหลักสิทธิมนุษยชนศักดิ์ศรีความ
ื้
ื้
เป็นมนุษย์ หรือสิทธิขั้นพนฐานของมนุษย์ ทั้งนี้ เพราะสิทธิดังกล่าวเป็นสิทธิขั้นพนฐานที่ติดตัวมนุษย์มาตั้งแต่
ก าเนิด ไม่สมควรที่รัฐหรือผู้มีอานาจออกกฎหมายจะพรากสิทธิดังกล่าวไปจากผู้นั้น เช่น สิทธิในการรวมกลุ่ม
ิ
สิทธิในการแสดงความคิดเห็น สิทธิในการติดต่อสื่อสาร และสิทธิผู้พการ อย่างไรก็ดี สิทธิบางประการหากมี
๙ ประธาน วัฒนวาณิชย์, ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับอาชญาวิทยา. (กรุงเทพมหานคร: ประกายพรึก, ๒๕๔๖), น. ๑๔.
๑๐ สัญญพงศ์ ลิ่มประเสริฐ และคณะ, การลงโทษผู้กระท าผิดทางอาญา, รายงานการประชุมวิชาการระดับชาติและ
นานาชาติ ประจ าปี ๒๕๖๒ วันศุกร์ที่ ๒๖ เมษายน ๒๕๖๒ มหาวิทยาลัยรังสิต, กรุงเทพมหานคร, น. ๑๔๘๕.
๑๑ ทวีเกียรติ มีนะกนิษฐ, ค าอธิบายกฎหมายอาญา ภาคทั่วไป, พิมพ์ครั้งที่ ๑๑, (กรุงเทพมหานคร: วิญญูชน,
๒๕๕๒),น. ๑๖.
๑๒ อรรถพล ใหญ่สว่าง, “หลักนิติธรรม”, จุลนิต, ฉบับท ๑๑ (มกราคม - กุมภาพันธ์ ๒๕๕๗): น. ๔๐.
ี่
ิ
