Page 67 - Xứ Đàng Trong_Li Tana
P. 67
LỰC LƯỢNG VŨ TRANG CỦA ĐÀNG TRONG 65
và người cai quản mỗi dinh, được gọi là chưởng dinh hay trấn
thủ, luôn luôn là một vị quan võ. Các vị trí then chốt cũng đều
do các quan võ nắm giữ cho tới đầu triều Nguyễn, thế kỷ 19 .
1
Quả thực, đối với các nhà cầm quyền họ Nguyễn, hệ thống
quân sự chắc chắn là cách thức thích hợp nhất và có thể là hữu
hiệu nhất để cai trị vùng đất mới này. Đàng Trong cơ bản là một
vùng đất di trú. Mọi thứ ở đây đều ở trong tình trạng thay đổi
liên tục: người dân, làng mạc, và cả kinh đô nữa. Điều duy nhất
chính quyền nắm được một cách chặt chẽ là quân đội. Bởi vậy,
một trong những chính sách cơ bản của họ Nguyễn là chiêu mộ
càng nhiều càng tốt người trong nước gia nhập quân đội. Đại
Sán, một nhà sư người Trung Hoa, đến Đàng Trong vào năm
1694, kể lại là có đến cả ngàn binh lính được huy động tới dựng
cho ông một ngôi nhà đẹp đẽ: “Từ sáng đến tối, liền ba ngày
đêm, cất xong một tòa phương trượng năm gian... Nhơn hỏi
chuyện, biết rằng, trong nước trăm thứ thợ đều do quân nhân
làm” . Chắc chắn là hoàng cung và các đền đài khác cũng đều
2
do binh lính dựng nên. Một bản kê khai tên của một số binh
lính tại Hội An vào năm 741 cho thấy họ thuộc bộ phận đúc
súng, bộ phận nhuộm và đóng giày . Đưa những người như thế
3
vào quân đội, họ Nguyễn thỏa mãn được những đòi hỏi căn bản
của mình, cho dù hiệu quả kinh tế có kém.
Một điểm khá thú vị khác đáng ghi nhận là việc sử dụng từ
“quân dân” (quân đội và nhân dân). Từ này thường xuyên được
sử dụng trong Tiền biên, đặc biệt vào thời kỳ đầu, để chỉ người
dân. Ở phía bắc, người ta chỉ dùng từ “dân”hoặc “bách tính” .
4
1 Khác với miền Bắc, như có một câu cách ngôn nói: “văn quan thất phẩm đã sang, quan võ tứ phẩm
còn mang gươm hầu”.
2 Đại Sán, Hải ngoại kỷ sự, trong Trần Kính Hòa, éd. Thập thất thế kỷ Quảng Nam tân sử liệu
Committee of series of books of China, Đài Bắc, 1960, quyển 1, trg. 22.
3 Ba Phu Ngo, 1741, lưu giữ tại Ban Quản lý Di tích Hội An, Hội An.
4 Các từ binh dân (quân và dân) người phía bắc sử dụng luôn quy về một vấn đề tài chánh hơn là để gọi
người dân. Xem Toàn thư, quyển 3, trg. 952 và 958.
www.hocthuatphuongdong.vn
