Page 177 - Maket 17-11_merged

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Quan hệ giữa CNH, HĐH với phát triển nông thôn là một quá trình chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nói chung và kinh tế nông thôn nói riêng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế là
quá trình còn CNH, HĐH là mục tiêu. Các mô hình CNH-HĐH truyền thống đều coi
nông nghiệp chỉ đóng vai trò hỗ trợ công nghiệp hóa và vai trò này sẽ giảm bớt khi công
nghiệp trở thành trọng tâm của phát triển kinh tế.
Các mô hình CNH, HĐH đề cao công nghiệp hóa thông qua nền kinh tế mở không
dựa vào nông nghiệp như trên khiến cho phát triển nông nghiệp bị lãng quên. Tuy
nhiên, thực tiễn phát triển của các nước, đặc biệt là các nước có quy mô vừa phải thì
nông nghiệp phát triển là điều kiện tiên quyết để khởi động và bảo đảm thành công cho
quá trình công nghiệp hóa. Vì vậy nghiên cứu tác động của CNH, HĐH đến nông thôn
đồng nghĩa với nghiên cứu quá trình CNH, HĐH kinh tế nông thôn. Nông nghiệp là
nguồn cung cấp đủ lương thực, thực phẩm, nguyên liệu và lao động phục vụ phát triển
công nghiệp. Phải thường xuyên bảo đảm nguồn cung ổn định về nông sản giá thấp thì
mới duy trì được mức lương ổn định cho lao động xã hội, tạo khả năng thu hút đầu tư
và phát huy năng lực cạnh tranh của các ngành công nghiệp.
Đối với các nước có lợi thế về nông nghiệp thì xuất khẩu nông sản đóng vai trò
quan trọng trong việc tạo ngoại tệ để nhập khẩu nguyên vật liệu, máy móc, thiết bị cần
thiết cho công nghiệp hóa trong giai đoạn đầu. Ngành nông nghiệp hiện đại cần có các
kênh cung cấp vốn và các dịch vụ cho nông dân (ví dụ như giống, phân bón, thiết bị, đào
tạo và thông tin thị trường) qua đó thúc đẩy tinh thần kinh doanh và tạo việc làm, tăng giá
trị thông qua chế biến nông sản, và kết nối nông dân với thị trường thông qua việc tiếp
thị và phân phối sản phẩm nông nghiệp. Qua đó tăng năng suất, chất lượng và đa dạng
hóa sản phẩm nông nghiệp, tăng thu nhập và ổn định kinh tế cho các trang trại và các hộ
gia đình nông thôn, an ninh lương thực và đổi các chuỗi giá trị.
3. Lịch sử và quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn
trên thế giới
Nghiên cứu về CNH thường lấy nước Anh làm mô hình điển hình của cuộc cách
mạng công nghiệp vì nước này là nước đi tiên phong trong quá trình CNH, HĐH. Ngay
trong thế kỷ 18 tỷ lệ dân số phi nông nghiệp đã khá cao vì việc rút lao động khỏi nông
nghiệp để chuyển sang công nghiệp đã được tiến hành tương đối nhanh do sự phá sản
của nông dân nghèo và các nông trại lớn đã được hình thành tương đối sớm. Sự chuyển
dịch cơ cấu đã thúc đẩy sự thay đổi về kỹ thuật chứ không phải ngược lại như hiện nay
chúng ta tưởng. Tuy nhiên, cuộc cách mạng công nghiệp ở nước Anh không phải là kết
quả của sự phát triển khoa học, mà chỉ là kết quả của việc tìm cách giải quyết các vấn đề
do công nghiệp đặt ra. Máy hơi nước được coi như biểu tượng của cuộc cách mạng công
nghiệp mãi đến giữa thế kỷ 19 mới được áp dụng rộng rãi.
Sang đến thế kỷ 19 một loạt các nước châu Âu và một số nước khác đã bắt đầu tiến
hành công nghiệp hoá. Nghiên cứu quá trình này Morris và Adelman (1989) phân biệt 4

176